علوم تربیتی

شناخت واقعیت‌های هر جامعه و بزرگان آن از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. مجموعۀ حاضر با معرفی اندیشه‌های تربیتی مربیان بزرگ مسلمان از قرن دوم تا قرن پانزدهم هجری، می‌کوشد هم مربیان بنامش را معرفی کند و هم متنی آموزشی برای تدریس آرای تربیتی آنان فراهم سازد. کتاب حاضر جلد نخست این مجموعه‌است و به چندی از مربیان قرن‌های دوم تا پنجم اختصاص دارد که عبارت‌اندا ز: «عمروبن بحر جاحظ، محمدبن ابن سحنون، ابو نصر محمد فارابی، گروه اخوان‌الصفا، شیخ‌الرئیس ابن سینا و امام محمد غزالی.

در کتاب حاضر مفاهیمی مانند شهروند و حقوق شهروندی، شهروند خوب و رفتار شهروندی سازمانی، مدل‌های رفتار شهروندی سازمانی و انواع رفتارهای ضد شهروندی سازمانی در هفت فصل بررسی شده است. در فصل هفتم ابزار سنجش رفتار شهروندی مانند پرسش‌نامۀ رفتار شهروندی سازمانی، وظیفه‌شناسی، نوع‌دوستی، امتیازدهی و تفسیر نتایج گنجانده شده است. در انتهای کتاب پرسش‌نامۀ مربوط به رفتارهای ضدشهروندی سازمانی نیز آمده است.

کاربرد روان‌شناسی در تدریس از جمله موضوعاتی است که توجه به آن نتایج مثبتی در آموزش دارد. کتاب حاضر کوشیده است واقعیت‌هایی بنیادی از روان‌شناسی تربیتی ارائه دهد تا بر استفاده از حس مشترک در کاربرد روان‌شناسی در تدریس تأکید کند و نیز لزوم رفتار با هر کودک به عنوان یک فرد را متذکر شود. در کتاب، اصطلاحات فنی و نیز اصطلاحات نا‌آشنا درشت شده‌اند و معنای آن‌ها در واژه‌نامۀ انتهای کتاب آمده‌است. مطالب در 17 بخش عرضه شده‌اند.

نویسنده در کتاب حاضر در چهار فصل مباحثی چون نظریۀ نیروی انسانی در مدیریت، راهنمایی‌های علمی برای رفتار با مدیران، عملکردهای اصلی مدیریت و مهارت‌های رفتار با مدیران گوناگون را مطرح می‌کند. در بخش اول، هدف مدیریت، مهارت انسانی، گام‌هایی به سوی قاطع بودن و فهم رفتار را توضیح می‌دهد و در بخش دوم مسئولیت‌های مدیریتی، نقش ارتباط، مکاتبه و مذاکره و موانع ارتباط را بررسی میکند. در بخش سوم و چهارم نیز دربارۀ ده ویژگی کلیدی مدیران، اثربخشی مدیریتی، مدیران سخت و رفتار با آنان سخن می‌گوید.

والدین می‌دانند که نباید اشتباه کنند اما در تله‌های تربیتی گرفتار می‌شوند و به درستی نمی‌دانند چه کار باید بکنند. در ابتدای این کتاب مباحثی چون لازمه‌های پذیرفتن نقش والدین، فرزندپروری و اشتباهات والدین در فرزندپروری مطرح شده است. در انتهای هر بخش یک کاربرگ برای نوشتن اهداف والدین از تربیت فرزندان، بیان انتظارات از فرزندان و شناخت خصوصیات تحولی و شخصیتی کودک وجود دارد. در این کتاب ضمن اشاره به 28 اشتباه والدین در رابطه با تربیت فرزندان، رفتارهای صحیح جایگزین آن‌ها نیز توضیح داده شده است.

تفاوت بین معلمان مؤثر و ضعیف در میزان دانش علمی و سواد آن‌ها نیست، بلکه در چگونگی به انجام‌رساندن دانسته‌هاست. این کتاب می‌کوشد متفاوت عمل‌کردن را به معلمان بیاموزد. چارچوب فکری معلمان موفق، برداشت آن‌ها از مشاهدۀ کلاس و دانش‌آموزان، موضوع اصلی مورد تمرکز آن‌ها، چگونگی مدیریت انرژی و زمان، و اصول تصمیم‌گیری آ‌ن‌ها از موضوعات این کتاب هستند که در نوزده فصل ارائه شده‌اند. کتاب بر نظریات و عملکردها، شیوه‌ها و تعامل در چارچوب اصلی زندگی در کلاس و مدرسه تمرکز دارد و تمام مواردی را که معلمان موفق انجام می‌دهند، شرح داده است.

معلمان بیشترین نقش را در بهبود کیفیت آموزش، پژوهش و خدمات اجتماعی مدارس ایفا می‌کنند. بدیهی است که دانش تخصصی آنان هنگامی می‌تواند کارایی مطلوبی داشته باشد که با روش تدریس مناسب مورد توجه مخاطب قرار گیرد. نویسنده در این کتاب موضوعات مورد نظر خود را در قالب چهار فصل تدریس، انواع تدریس، شخصیت و ویژگی‌های آن و ارتباط سبک تدریس و ویژگی‌های شخصیتی معلمان ارائه می‌کند.

عزت نفس ایجادکردن در کسی یعنی به او کمک کنیم خودش باشد. کتاب حاضر می‌کوشد در راستای این موضوع، 14 نکتۀ مهم را به او یادآوری کند تا عزت نفسش تقویت شود. هر نکته به موضوعی تأکید می‌کند و در واقع کلیدی است برای مخاطب، تا آن را باور کند و خودش را بهتر بشناسد. اتفاق‌ها و اشتباه‌ها را نیز بپذیرد و با حل و رویارویی با آ‌ن‌ها خودرا توانمند سازد.

گاهی والدین با تمام تلاش‌هایی که برای تربیت فرزندان و سلامت خانواده انجام‌می‌دهند، نتیجۀ تربیتی دلخواه را نمی‌گیرند. کتاب حاضر مجموعه ای است از هزار نکتۀ تربیتی در این باره. نویسنده کوشیده است نکات را در قالب جمله‌ها و پیام‌های کوتاه تربیتی مطرح کند، اما هر جا لازم بوده، چند جمله نیز دربارۀ آن پیام توضیح داده است. همۀ پیام‌های کتاب خطاب به والدین است و نویسنده کوشیده است از ساده‌ترین مسائل زندگی روزمره مثال بزند.

آسیب کودک در مدرسه موضوعی است که به رسیدگی‌های جدی کارشناسان و عوامل مربوطه نیاز دارد. کتاب حاضر در چند فصل به بررسی مسائلی می‌پردازد که به جمع‌آوری تحقیقاتی در زمینه‌های قلدری در مدرسه علاقه‌دارند. همچنین، عقایدی از قبیل تأثیر عوامل ژنتیکی و تربیت خانوادگی، و نقش گروه هم‌سالان و دانش‌آموزان ناظر بی‌طرف و بی‌تفاوت را می‌کاود. در بعضی دیگر از فصل‌های کتاب، مطالب مرتبط با اختلاف نظرها مطرح می‌شوند.اقدامات مناسب برای مقابله با آزار و درمانده‌نشدن در مواجهه با این مشکل نیز از مطالب این کتاب هستند. در مجموع، مربیان، والدین، و دانشجویان روان‌شناسی و مشاوره می‌توانند از شیوه‌های پیشگیری از قلدری در مدرسه که نویسنده در این کتاب پیشنهاد کرده است سود ببرند.