داستان کوتاه

این کتاب مجموعه‌ای از داستان‌هایی است که از کتاب‌های مرزبان‌نامه، چهارمقاله‌، اسرارالتوحید و جوامع‌الحکایات گردآوری شده‌اند. در این مجموعه سعی بر آن بوده است تا حکایت‌ها از نثری ساده و روان برخوردار باشند تا خواننده بتواند با علاقه بیشتری مضمون آن‌ها را درک کند. همچنین در پایان هر حکایت نتیجه اخلاق از آن داستان گرفته شده است. کتاب مرزبان‌نامه پند و اندرزهایی است که از زبان حیوانات نقل می‌شود و کتاب چهارمقاله درباره دانش دبیری، شاعری، طب و نجوم است.

بخشی از زندگی حسن بصری، متکلم، واعظ، فقیه و یکی از هشت زاهد معروف قرن اول و دوم هجری و از اولین پیشگامان زهد و تصوف بازگو شده است. ابتدا توجه خاص بصری به خداوند بیان شده، سپس نحوه مسلمان شدن شمعون آتش‌پرست روایت می‌شود. داستان زشت بودن غرور را بیان می‌کند.

مالک دینار از زاهدان معروف بصره بود که در خطاطی شهرت بسیاری داشت. در داستان ابتدا علت شهرت مالک دینار به این نام بیان شده، سپس با بازگویی ماجراهایی، ویژگی‌های بارز یک مؤمن واقعی ذکر می‌شود. او با رفتار و کردارش باعث ایمان آوردن مردی به اسلام می‌شود.

در این اثر، بخشی از زندگی رابعه عدویه ملقب به «تاج‌الرجال» ارائه شده است. همچنین چگونگی آشنا شدن رابعه با عرفان و تصوف و رسیدن به مقام والای بندگی ذکر می‌شود. توجه به عبادت خالصانه و رضایتمندی خداوند از نکات مطرح در این داستان است.

در کتاب گوشه‌هایی از زندگی ابراهیم ادهم ارائه شده است. او یکی از صوفیان معروف زمان خود بود. در این داستان به دیدار ادهم با خضر نبی و سوق دادن وی به تفکر در آفرینش اشاره شده و بر این مطلب که دنیا محل گذر است، تأکید می‌شود. دوری از غرور نیز یکی دیگر از نکاتی است که در داستان مطرح شده است.

داستانی به روایت تصویر بیان می‌شود که ماجرای آن در شهر کوتوله‌ها اتفاق می‌افتد. پادشاه کوتوله‌ها در نمایش اسب‌سواری با شرکت بزرگان و اشراف متوجه می‌شود که اسب مردی ژنده‌پوش، بهترین اسب شهر است و او برای اثبات ادعایش نقشه‌ای می‌کشد که پادشاه را بسیار خشمگین می‌سازد. پادشاه در ادامه تلاش می‌کند تا اسب را به دست بیاورد.

پادشاه کوتوله‌ها هدیه‌ای عجیب از سپهسالار خود دریافت می‌کند. این هدیه عجیب یک چوپان نی‌زن است. پادشاه با آنکه متعجب شده، اما دوست دارد علت دریافت چنین هدیه‌ای را بداند. با مطالعه داستان این نکته مشخص می‌شود که هیچ انسانی نباید از موقعیت و آموخته‌های خود استفاده نادرست کند.

داستان، ماجرایی از پادشاه شهر کوتوله‌ها است. پادشاه تنبلی که به هیچ‌وجه حوصله حاضر شدن در مراسم‌ را ندارد. حال او به دنبال راه چاره‌ای است تا در مراسم‌ مختلف شرکت نکند. به نمایش گذاشتن قدرت پادشاه، آن هم به گونه‌ای متفاوت مردم را متحیر و متعجب می‌کند.

کتاب حاضر، از مجموعه «آسمان چه می‌گوید» سعی دارد مفاهیم قرآن را به‌صورت موضوعی، ساده و روان بیان کند. این داستان به موضوع نیکی، انفاق و احترام به پدر و مادر می‌پردازد. در داستان می‌خوانیم: «من و ناصر، هم‌سال و هم‌کلاسی و البته دوست صمیمی بودیم و هر دو خود را برای آزمون سراسری آماده می‌کردیم. ناصر، عموی طلبه‌ای داشت به اسم محسن، عموی او تنها چهار سال از ما بزرگ‌تر بود، بااین‌حال به خاطر ادب، وقار و متانتش مثل یک مرد چهل‌ساله رفتار می‌کرد».

در روایتی داستانی موضوع جبر و اختیار به بحث گذاشته شده است. وقایع این داستان در محیط مدرسه رخ می‌دهد و بر اساس آن دانش‌‌آموزان در بحثی آزاد، درباره تأثیر اندیشه جبرگرایی بر شیوه زندگی انسان، تقدیر و تفاوت آن با جبر و اختیار، نگاه فقها به جبر و اختیار و جایگاه عقل و خرد درباره این موضوع بحث می‌کنند. داستان تأمل ویژه‌ای بر آیات قرآن کریم دارد. هدف دیگر در این روایت تأکید بر اصل دانش‌آموز محوری در فرایند تدریس است.