اخلاق اسلامی

زهد در نگاه امام علی(ع) گوشه‌گیری، ژنده‌پوشی و بی‌تفاوتی نیست، بلکه اساس و حقیقت زهد از نگاه ایشان، کوتاه کردن آرزوها و دل‌ بسته دنیا نبودن است. در این نوشتار، شیوه‌ها و روش‌های حضرت علی(ع) در تبیین زهد و تربیت زاهدانه و راهکارهای نظری و عملی پیوستن مردم به این صفت، در قالبی جدید و با رویکردی روش‌شناختی ارائه می‌شود.

اخلاق، زبان مشترک همه‌ انسان‌ها با هر جهان‌بینی است و قرآن که کتاب اخلاق و تربیت است، اصول و روش‌های تربیت اخلاقی را با فطرت توحیدی هماهنگ می‌داند. این کتاب، با این نگاه که انسان از منظر قرآن خلیفه و جانشین خداست و با محوریت قرار دادن معارف قرآن، الهی شدن اخلاق انسان را به قدر توان بشری بررسی کرده و مبانی اهداف و روش‌های جدیدی را برای حصول و حفظ آن معرفی کرده است.

کتاب حاضر، از مجموعه «آسمان چه می‌گوید» سعی دارد مفاهیم قرآن را به‌صورت موضوعی، ساده و روان بیان کند. این داستان به موضوع نیکی، انفاق و احترام به پدر و مادر می‌پردازد. در داستان می‌خوانیم: «من و ناصر، هم‌سال و هم‌کلاسی و البته دوست صمیمی بودیم و هر دو خود را برای آزمون سراسری آماده می‌کردیم. ناصر، عموی طلبه‌ای داشت به اسم محسن، عموی او تنها چهار سال از ما بزرگ‌تر بود، بااین‌حال به خاطر ادب، وقار و متانتش مثل یک مرد چهل‌ساله رفتار می‌کرد».

نویسنده کتاب پیش رو در نگاهی به دین مبین اسلام و توجه ویژه به رویکرد امر به معروف و نهی از منکر تلاش دارد تا چگونگی کسب حقوق انسانی را در راستای تبدیل شدن به یک شهروند مسئول، آموزش دهد. درواقع اندیشه اصلی مطرح در کتاب بر این اصل استوار است که هر انسانی نه‌تنها در برابر اعمال خود مسئول است، بلکه در برابر عملکرد جامعه‌ای که در َآن زندگی می‌کند نیز مسئولیت دارد. در این مسیر علاوه‌بر بعد دینی، نقش فردی انسان و نیز نقش محیط در شکل‌گیری شخصیت اجتماعی مورد مطالعه قرار گرفته است.

کتاب در روایتی داستانی به باز روایی «نامه ۴۷ نهج‌البلاغه» اختصاص دارد. این نامه دربردارنده آخرین وصایای امام علی(ع) به امام حسن و امام حسین(ع) پیش از شهادت است. ترس از خدا، رعایت عدالت در قصاص، اجرای امر به معروف و نهی از منکر و ... از عنوان‌های موضوعی این نامه است.

در دانشنامه‌ای که مطالعه می‌کنید، مفاهیم مطرح در نهج‌البلاغه سیدرضی با توضیحات تکمیلی (شناخت دین، اقسام ظلم، راه‌های عبرت‌پذیری، فقر، فطرت و...) ارائه شده است. کتاب، عالمان بزرگی که در نشر و تدوین نهج‌البلاغه شرکت داشته‌اند و نیز صحابی خاص امام علی(ع) را معرفی کرده است. همچنین متن نامه‌های ۱ تا ۷۹ نهج‌البلاغه به‌همراه شرح موضوعی آن‌ها در کتاب درج شده است.

کتاب حاضر بر اساس آیات، احادیث و روایات بر پایه فطرت انسان و با تأملی ویژه در موضوع خودشناسی و خداشناسی به بحث درباره یکی از زیباترین صفات وجودی انسان، «حیا» می‌پردازد.بحث درباره انواع حیا، موانع حیا و پیامدهای بی‌حیایی موجب خواهد شد تا مخاطبان نه‌تنها به تأثیرگذاری این موضوع در زندگی پی ببرند، بلکه به تنظیم رفتار و اعمال خود نیز بپردازند و زمینه‌های ایجاد حیا را در خود تقویت کنند.

کتاب حاضر به بررسی روش‌های تربیتی از منظر قرآن اختصاص دارد. در فصل‌های گوناگون، راهکارها و دستورالعمل‌های پرورشی و تربیتی معرفی شده که بر پایه اصول تربیت اسلامی و دینی تدوین گردیده است. در شرح هر یک از این روش‌ها ابتدا مفهوم‌شناسی آن بررسی شده و سپس مبانی به‌کارگیری، اصول و شیوه‌های اجرای آن، کارکردهای آموزشی آن و در پایان آسیب‌شناسی آن تحلیل و تشریح گردیده است.

نماز راهی است برای درمان غفلت و نیز راه عبادت و بندگی خداست. کتاب حاضر می‌کوشد در شش فصل دربارۀ نماز و چگونگی اقامۀ آن و نیز تأثیر نماز اطلاعاتی به مخاطب بدهد. محتوای مطالب کتاب در این فصل‌ها خلاصه شده‌اند: «عبادت» شامل ریشه‌ها، تأثیر و ابعاد آن؛ «نماز» شامل مطالبی دربارۀ چرایی نماز، واجبات نماز، مبطلات نماز و چیستی تشهد. «آثار نماز» شامل آثار بهداشتی-تربیتی، اخلاقی- تربیتی، عرفانی- فکری واجتماعی- سیاسی؛ «نماز در آیینۀ قرآن» شامل نماز جمعه، نماز در زمان جنگ، انفاق در حال نماز و ...؛ «قصصی از نماز» و «نیم نگاهی به نماز اهل سنت».

در این جستار تأثیر نظام ارزشی دینی بر عادت‌ها و سبک زندگی جوانان و نوجوانان بررسی شده است. نگارنده ضمن اشاره به مبانی این بحث، شیوه‌های قرآن و دین اسلام در تربیت و ترویج اخلاق و نقش خانواده و محیط‌های آموزشی در نهادینه کردن ارزش‌های اخلاقی را تشریح کرده است.