ادبیات نوجوانان

کتاب شامل داستان زندگی شش پهلوان شهر تهران در دهه چهل و پنجاه شمسی است. پهلوان «حاج مصطفی طوسی»، «اسماعیل قربانی»، «حاج مهدی کریمی» و... . داستان پهلوان اسماعیل قربانی درباره جوانمردی و بزرگواری این پهلوان است. او از پهلوان جوانی به نام «عباس حریری» شکست می‌خورد و با مناعت طبع این شکست را می‌پذیرد و برخلاف اعتقاد برخی از مردم که فکر می‌کردند پهلوان اسماعیل محبوبیت خود را از دست خواهد داد، معروف‌تر و محبوب‌تر شد؛ اما چرا؟

کتاب دربردارنده داستان زندگی و جوانمردی ده نفر از پهلوانان خراسان است. پهلوان «محمد مالانی»، «اکبر خراسانی»، «عبدالحسین مقدم کژی» و «عبدالرزاق بیهقی» نام برخی از این پهلوان‌‌هاست. «عبدالرزاق بیهقی» برادر «امین‌الدین»، وزیر ایرانی سلطان «ابو سعید» مغول بود. او و جوانمردان شهر بیهق هم‌پیمان شده بودند تا حکومت مغول را از بین ببرند. پهلوان «عبدالرزاق» به پایتخت رفت و با پهلوان «ابو مسلم» که تمام رقیبان ایرانی و مغول خود را شکست داده بود، کُشتی گرفت و به آسانی پیروز شد و... .

این داستان درباره پسر نوجوانی است که مادرش را از دست داده است و در آهنگری کار می‎کند. روزی صاحب آهنگری به او می‎گوید باید تا سه شبانه روز آتش کوره را روشن نگه دارد، بدون اینکه لحظه‌ای خاموش شود و خودش به سفر می‌رود. روزها می‌گذرد و پسر وظایفی را که برعهده دارد و همچنین کارهایی که پیش می‌آید، به خوبی انجام می‌دهد و آتش کوره را هم روشن نگه می‎دارد؛ اما خبری از آهنگر نیست. پسرک بی‌تاب و خسته، ثانیه‎ها را می‌شمارد تا به مرد آهنگر ثابت کند که باتجربه و ماهر شده است.

کتاب مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه است و مطالعه آن، نوجوانان را با مهارت نوشتن، بیشتر آشنا می‎کند. این داستان‌ها درباره موضوع‌های مختلفی است که از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد: مردم فلسطین و مبارزات آن‌ها، آمدن بهار، یادآوری دوران کودکی، وظایف بچه‌ها در قبال والدین، ارزش کتاب و احترام به سالمندان و مراقبت از آن‌ها. داستان «وقتی پلک‌ها سنگین می‌شوند»، برنامه‌ریزی درسی و اجرای دقیق آن را به دانش‌آموزان گوشزد می‌کند.

کتاب گزیده‌ای از سرمقاله‌های «حسین فردی» است. مطالعه این مجموعه، نوجوانان را با راز و رمزهای نوشتن بیشتر آشنا می‌کند. داستان‌های کوتاه این مجموعه به این موارد اشاره می‌کند: کربلا و شجاعت یاران امام حسین (ع)، زنگ مدرسه و یادآوری مسئولیتی که بر عهده دانش‌آموزان است، حمایت از حیوانات و مفهوم انسانیت، ارزش وجود سالمندان در خانواده و... . داستان کوتاه «لبخند زیبای پسر کوهستان» درباره پسر چوپان و ارزش کار اوست.

کتاب نمایشنامه‌ای است که برای دانش‌آموزان دختر و پسر دوره‌های اول و دوم متوسطه نوشته شده است و موضوع آن درباره توفان نوح است؛ هرچند که مستقیم به آن اشاره نمی‌کند. توفان در راه است و حیوانات تا غروب خورشید فرصت دارند که با جفت خود وارد کشتی شوند تا در امان باشند. اسب کوچک تنهاست. او سعی می‎کند دوستی برای خودش پیدا کند. روباه تمام تلاشش را می‌کند تا با اسب وارد کشتی شود؛ اما اسب قبول نمی‌کند. تا غروب آفتاب چیزی نمانده است. آیا اسب کوچولو موفق می‌شود همراهی پیدا کند؟

تئاتر دانش‌آموزی، تئاتری با اهداف پرورشی و آموزشی است که دانش‌آموزان، اجرای آن را چه در اجرا و چه در تماشا تشکیل می‌دهند. این نمایش درباره دختری به نام «مینا»ست که بینایی‌اش را از دست داده است. او بین امید و ناامیدی دست و پا می‎زند و فکر می‌کند که هرگز بینایی‌اش را به دست نمی‌آورد؛ ولی سرانجام این امید است که پیروز می‌شود.

این کتاب شامل ۲۵ داستان و حکایت از کتاب‌های کهن فارسی و قصه‌های عامیانه ایرانی است که برای نوجوانان بازنویسی شده است. قصه‌ها به زبانی ساده نوشته شده‌اند و از کتاب‌های گلستان سعدی، سیاست‌نامه نظام‌الملک، جوامع‌الحکایات و لوامع‌الرویات محمد عوفی و... انتخاب شده‌اند. هریک از داستان‌ها دربردارنده نکاتی اخلاقی، اجتماعی و رفتاری است.

کتاب در قالب داستان و طنز، درباره زندگی ابوعلی سینا نوشته شده و با تصاویری همراه است. داستان از کودکی ابوعلی آغاز می‌شود و با رفتن او به بخارا ادامه می‌یابد. ابوعلی در ۲۱ سالگی شروع به نوشتن کتاب‌هایش کرد و با معالجه بیماری‌های لاعلاج به شهرت رسید. در بخشی از کتاب آمده است که او اولین کسی بود که متوجه شد بیماری سل واگیر دارد و نیز فهمید که بیمار ممکن است در اثر خونریزی مغزی بمیرد. او اولین کسی بود که متوجه شد بیماری‌ها از راه آب و هوا و خاک منتقل می‌شوند و اولین کسی بود که بیماری مننژیت را توصیف کرد.

کتاب حاوی نوزده شعر کوتاه است. از جمله این اشعار می‌توان به شعر «روز روشن»، «دوست»، «خیال‌باف»، «نوشته‌های با مداد» و «کتاب شب» اشاره کرد. شعر «خداحافظی در خیابان پاییز» درباره دو دوست است که در یک روز پاییزی از یکدیگر خداحافظی می‎کنند. اشعار دیگر کتاب، درباره موضوع‌هایی مانند افراد کهن‌سال، محیط زیست و طبیعت، مسائل اجتماعی، مانند بچه‌های کار و دوستی است.