زبان و ادبیات فارسی

یادگیری مباحث کتاب درسی علوم و فنون ادبی 2 نیز، همچون کتاب‌های درسی دیگر، به تمرین و تکرار نیاز دارد. کتاب حاضر مباحث درس علوم و فنون ادبی پایۀ یازدهم (تاریخ‌ادبیات فارسی قرن‌های 7، 8 و 9، سبک‌شناسی قرن‌های 7 ، 8 و 9؛ تاریخ‌ادبیات قرن‌های 10 و 11؛ سبک‌شناسی قرن‌های 10 و 11) را در قالب کتاب کار ارائه‌داده است و ساختاری به این شکل دارد: ارائۀ محتوای آموزشی به شکل نمودار و به تفکیک دروس ارائه‌شده، سپس مجموعه پرسش‌هایی متنوع و متناسب با اهداف آموزشی. در پایان هر فصل از کتاب آزمون‌های دوره‌ای و در پایان کتاب نیز پاسخ پرسش‌های چهارگزینه‌ای آمده‌اند.

شاهنامه از بزرگ‌ترین آثار ادبی ایران زمین و مایۀ افتخار ایرانیان است. نویسندۀ کتاب حاضر با فرض اینکه یکی از دلایل نخوانده شدن شاهنامه در میان مردمان، زبان نظم آن است، تمام محتوای شاهنامه را به نثر برگردانده و متن را حول محورهایی از قبیل منش پهلوانی، خردورزی، عرفان، عشق، اخلاقیات، کارهای پسندیده، فرق میان نیک و بد و نتیجه آن در زندگی فردی و اجتماعی، و طرز تفکر تاریخ‌سازان اساطیری ایران باستان دسته‌بندی کرده‌است. این کتاب شاهنامه را به نثر در آورده است.

بزرگداشت آثار و مفاخر فرهنگی رسالتی است بر دوش دست‌اندرکاران امور فرهنگی. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی استان خراسان رضوی به منظطور اثربخشی برنامه‌های علمی و فرهنگی خود آثار و کتاب‌های مفاخر را منتشر می‌کند. کتاب حاضر نیز از همین مجموعه منتشر شده است. کتاب در دو بخش تنظیم شده است: بخش ویژۀ همایش؛ تأثیرات فرهنگی و ادبی شاهنامه و سیر حماسه در ایران پس از شاهنامۀ فردوسی. بخش عمومی همایش؛ زمینه‌های متنوع مطالعاتی در قلمرو شاهنامه پژوهی.

شاهنامه میراث مشترک همۀ اقوام آریایی است. در کتاب حاضر محتویات شاهنامه و زمینۀ پیدایش آن تحلیل و شرح داده شده‌اند. در ابتدا مراحل شکل‌گیری حماسۀ ملی فردوسی و دیدگاه‌های ادبی او، سپس جایگاه تصویرهای افسانه‌ای، داستان، اندرز، گفتار، تمثیل، چیستان و نیایش در شاهنامه تشریح شده‌اند. نامه‌های منظوم شاهنامه، مدیحه‌سرایی، قطعات حکیمانه و ضرب‌المثل‌ها، و تغزل و تشبیب‌گونه‌ها در شاهنامه از جمله فصل‌های کتاب هستند.

حافظ شاعری است که جنبه‌های شخصیتی و اندیشه‌های او بیش از دیگر شاعران مورد بحث بوده است. در چهار فصل این کتاب نویسنده می کوشد نظرات مطرح دربارۀ حافظ را نقد و بررسی کند تا شخصیت راستین او را بیشتر بشناساند.جایگاه حافظ در ادبیات فارسی عنوان فصل اول است و نویسنده برای شناساندن او به مخاطب، نمونه‌هایی از اشعار بزرگان دربارۀ او را آورده است. عرفان حافظ با مثال‌هایی از دیوان او فصل دوم کتاب است. در فصل سوم نیز مفهوم شراب در دیوان او بررسی و روشن می شود. فصل آخر به طنز حافظ پرداخته است.

خاقانی از جمله شاعران ایرانی بود که تأثیر قرآن و آیات آن در اشعارش بسیار است. اثر حاضر با توجه و محورقرار‌دادن همین موضوع تدوین شده است. در ابتدا نویسنده زندگی خاقانی و سبک شعری و رفتار او را بررسی می‌کند و دربارۀ آثار، مذهب و هم‌عصران او توضیحاتی می‌دهد. سپس در فصل اول تعریف اصطلاحاتی ادبی را می‌آورد که خاقانی در اشعارش به‌کار برده است؛ مثل اشاره، کنایه، ایما و رمز. در بخش دوم آیاتی از قرآن آمده‌اند که در اشعار خاقانی به آ‌ن‌ها اشاره‌ شده‌است.

در اکثر آثار عرفانی فارسی حضور قلب جایگاهی مؤثر دارد. این کتاب سیری دارد در ادبیات عرفانی فارسی و معنای عشق و محبتی که در عرفان از آن سخن می‌رود. در فصل اول حضور قلب تعریف و در فصل بعد حضور قلب در نماز و تأثیر آن بررسی شده‌است. معرفی یازده کتاب نثر عرفانی و هفت کتاب از مهم‌ترین کتاب‌های شعر در عرفان ایرانی نیز مباحث فصل‌های سوم و چهارم هستند.

فرخی سیستانی شاعری بود که در قصیده‌سرایی همچون سعدی در غزل‌سرایی جایگاه والایی دارد. شعر او نرم و ساده و روان است و حشو و زائده ندارد. اشعار او سرشارند از تشبیه و استعاره. او تقریباً در همۀ قالب‌های شعری فارسی طبع‌آموزی کرده است. در ابتدای کتاب حاضر فرخی سیستانی به طور مختصر معرفی شده و سپس دربارۀ جایگاه و سبک شعری او چند خطی آمده است. در ادامه، اشعار او همراه با توضیح نویسنده در بارۀ ابیات گنجانده‌شده‌اند.

اولین بخش از کتاب «اسکندرنامۀ نظامی» شرف‌نامه نام دارد. زندگی‌نامه‌ای خیالی دربارۀ اسکندر و رسیدن او به مقام پیامبری.خود اسکندرنامه بخش آخر از مجموعۀ «پنج گنج نظامی است. نظامی در استفاده از واژگان و در قصه‌گویی چنان با مهارت عمل‌کرده است که مخاطب باور می‌کند اسکندر همان «ذوالقرنین »قرآن است.در کتاب حاضر ، نویسنده دربارۀ اسکندر، تولد و پادشاهی، جنگ‌ها، ویرانی آتشکده‌های ایران زمین، رفتن اسکندر به غار کیخسرو و هندوستان و ری و خراسان، جنگ‌های اول تا هفتم اسکندر با روسیان، رفتن او به ظلمات و بیرون آمدن از آن و در نهایت بازگشت او به روم سخن گفته است.

تهیۀ گزارش از نتایج مطالعات و پژوهش‌ها یکی از اصلی ترین مراحل پژوهش است. در کتاب حاضر نحوۀ نگارش مقالات پژوهشی از نظر محتوایی مد نظر قراردارد، به‌طوری‌که برای هر بخش از مقاله مصداقی از جمله‌های مفید و مناسب آورده شده است؛ این جمله‌ها حاصل تجربه‌های علمی نویسندگان و منابع آرشیوی هستند. به این ترتیب، برای هر قسمت از مقاله، مثل چکیده، مقدمه و بیان مسئله عبارت پرکاربردی موجود است که می‌توان از بین آن‌ها انتخاب کرد.