زبان و ادبیات فارسی

اندکی پس از آغاز عصر عباسی، ادبیات عربی و مخصوصا شعر عربی در کنار سایر فنون پا به مرحله رشد گذاشت و معانی و اغراضی جدید وارد شعر عربی شد. از شاعران به نام این دوره، ابوتمام طایی است که شاعری ضد ایرانی است. در این اثر، زندگی ابوتمام و اوضاع عصر وی به تفصیل شرح داده شده است. همچنین ترجمه کامل سه قصیده نخست دیوان او، نکات نحوی و بلاغی و مفردات دشوار آنها تحلیل و بررسی شده است.

عرفای الهی گام‌هایی بزرگ در کشف رموز دین و فهم عمیق کتاب خدا برداشته‌اند. این مجموعه چند جلدی درباره تاریخ‌سازان عرفان و ادب از قرن اول تا چهاردهم هجری نوشته شده است و سیر تطور کلامی و فلسفی و حکمی عرفا را نمایان می‌سازد و تأثیرات متقابل عرفا از یکدیگر و تأثیر فرهنگ و آداب زمان را بر آنها بررسی می‌کند.

گویش آذری از نظر تاریخی از زبان‌های آلتایی است و در شمال‌ غرب کشور متداول است. در این کتاب نحوه ساخته‌شدن واژه فعل آذری بر اساس نظام جهانی‌های زبان تشریح شده است. از نظر مرفولوژی، نوع واژک‌ها از آزاد تا وابسته و از صرفی تا اشتقاقی و دستوری بررسی و افعال از نظر ساخت‌واژی توصیف شده‌اند.

سعدی با مهارت خاصی از شگردهای بیانی در شعرهایش بهره گرفته و توانسته از موضوع‌های معمولی تصاویری بدیع بیافریند. نگارنده ضمن پرداختن به تعریف هنر، زیبایی، ادبیات و شعر، نگاهی به رابطه آرایه حسن تعلیل با هر یک از آنها دارد. پیوند آن با سایر آرایه‌های بیانی و بدیعی را بررسی و نمونه‌هایی از دیگر شاعران فارسی و نیز ادبیات عرب را معرفی می‌کند و حسن تعلیل‌های غزلیات سعدی را استخراج و تحلیل می‌کند.

در این اثر با تأمل در معنی تغزل و غزل و نگاهی بر زندگی و آثار مولوی، اشعار کلیات مولانا از نظر موسیقی، شخصیت‌های تصویری، محتوا و اندیشه مورد بررسی قرار گرفته است. مؤلف سی غزل از کلیات را انتخاب کرده و به توضیح و تفسیر اصطلاحات و عبارت‌های مجمل و معانی رمزی غزلیات پرداخته است.

آشنایی با علم بیان و بدیع موجب می‌شود درک متون ادبی بهتر و دقیق‌تر صورت گیرد. تشبیه، مجاز، استعاره و کنایه از عمده مباحث فن بیان به شمار می‌روند.در این نوشتار نظر بزرگان اهل ادب درباره صنایع فوق با ذکر شواهدی از دیوان منوچهری گردآوری و شرح داده شده است.

دربارۀ کتاب و فایده‌های آن همیشه خوانده و شنیده‌ایم. کتاب حاضر نیز مجموعه‌ای است از سخنان بزرگان دربارۀ کتاب و ارزش آن. نویسنده این سخنان را از منابع متنوعی برگزیده است، مثل: آیات و روایات؛ ضرب‌المثل‌ها و فرهنگ عامه؛ اندیشمندان ایرانی و غیر ایرانی. یک فصل کتاب نیز اختصاص دارد به نقل‌قول‌هایی که طولانی تر هستند .

مجموعه یادداشت‌های این دفتر حاصل تجربه‌های نگارنده در روزنامه‌نگاری حوزه کتاب و نشر است که بخشی از مشکلات اقتصادی و حرفه‌ای این گروه را به تصویر می‌کشد و از بزرگان عرصه نشر در کشور یاد می‌کند.

شاهنامه همچون هر اثر ادبی دیگری ترجمان ویژگی‌های اجتماعی و سیاسی روزگار خود است. این نوشته با تکیه بر ساختارشناسی سیاسی به بررسی قدرت هیئت حاکم و قدرت گاه پنهان و گاه آشکار طبقه محکوم می‌پردازد. نگارنده تحلیل را در دو سطح روساخت و ژرف‌ساخت در دوره اسطوره‌ای و تاریخی به انجام رسانده است.

کتاب حاضر، مجموعه مقالاتی است که زبان‌شناس و ایران‌شناس نامدار فرانسوی طی چهل سال نگاشته و نشان داده است که پیشینه وزن عروضی شعر فارسی در شعر پیش از اسلام؛ یعنی، زبان‌های ایرانی نهفته است. در این مقاله‌ها وی با ریزبینی و تحلیل وزن شعر فارسی، به اهمیت عروض در واج‌شناسی و آواشناسی و نقش آن در پژوهش‌های زبان‌شناختی تاریخی تطبیقی زبان‌های ایرانی و تصحیح متون بازمانده از آن زبان‌ها اشاره می‌کند.