راهنمای تدریس

کاربرد روان‌شناسی در تدریس از جمله موضوعاتی است که توجه به آن نتایج مثبتی در آموزش دارد. کتاب حاضر کوشیده است واقعیت‌هایی بنیادی از روان‌شناسی تربیتی ارائه دهد تا بر استفاده از حس مشترک در کاربرد روان‌شناسی در تدریس تأکید کند و نیز لزوم رفتار با هر کودک به عنوان یک فرد را متذکر شود. در کتاب، اصطلاحات فنی و نیز اصطلاحات نا‌آشنا درشت شده‌اند و معنای آن‌ها در واژه‌نامۀ انتهای کتاب آمده‌است. مطالب در 17 بخش عرضه شده‌اند.

کتاب حاضر در دو فصل تدوین شده است؛ فصل اول دربارۀ مراحل تدریس است. نویسنده در فصل دوم رسانه‌های آموزشی و اهمیت آن‌ها را در نظام آموزش و پرورش بررسی می‌کند. در فصل اول دربارۀ داشتن طرح درس مناسب و مراحل نوشتن آن توضیح داده شده و نمونه فرم طرح درس و نحوۀ چینش کلاس برای تدریس نیز آمده است. در بخش دیگر فصل اول به مهارت ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان، فن بیان، توجه به تفاوت‌های فردی فراگیرندگان و جذاب‌سازی محتوای درس اشاره شده است. در فصل دوم، مباحثی مانند جهانی‌شدن و فناوری اطلاعات، آموزش الکترونیکی و ضرورت استفاده از فناوری مطرح شده است.

کتاب‌ راهنمای معلم به معلم کمک می‌کند محتوای کتاب را بهتر تدریس کند و به تحقق هدف‌‌‌‌‌ها نزدیک‌تر شود. کتاب حاضر معلم اجتماعی را در تدریس درس مطالعات اجتماعی پایۀ ششم دبستان یاری می‌کند؛ به این ترتیب که ابتدا ساختار کتاب درسی و هدف از هر بخش را می‌گوید. سپس درس به درس با معلم همراه می‌شود و اهداف آموزشی، تعداد جلساتتدریس هر درس، ابزارها و وسایل آموزشی و روش تدریس و فعالیت‌های آموزشی را می‌آورد. در انتهای هر فصل آزمونی پایانی به معلم می‌دهد و نمونه ابزارها و روش‌های ارزشیابی را به همراه نمونه فرم بررسی گروهی دانش‌آموزان و فهرست فرم خود ارزیابی می‌آورد.

کتاب‌ راهنمای معلم به معلم کمک می‌کند محتوای کتاب را بهتر تدریس کند و به تحقق هدف‌‌‌‌‌ها نزدیک‌تر شود. کتاب حاضر آموزگار پایۀ پنجم را در تدریس درس مطالعات اجتماعی دبستان یاری می‌کند؛ به این ترتیب که ابتدا ساختار کتاب درسی و هدف از هر بخش را می‌گوید. سپس درس به درس با معلم همراه می‌شود و اهداف آموزشی، تعداد جلسات تدریس هر درس، ابزارها و وسایل آموزشی و روش تدریس و فعالیت‌های آموزشی را می‌آورد. در انتهای هر فصل آزمونی پایانی به معلم می‌دهد و نمونه ابزارها و روش‌های ارزشیابی را به همراه نمونه فرم بررسی گروهی دانش‌آموزان و فهرست فرم خود ارزیابی می‌آورد.

کاربرگ ابزار عملیاتی‌کردن اهداف طرح درس است. کتاب حاضر یکی از اجزای بستۀ آموزشی محسوب می‌شود و نویسنده اصرار دارد از آن به عنوان برگۀ سنجش استفاده نشود. معلم کاربرگ را باید در ضمن تدریس و به عنوان مکمل طرح درس استفاده کند. کاربرگ حاضر به درس زیست‌شناسی پایۀ یازدهم علوم تجربی اختصاص دارد و محتوای آن در 24 هفتۀ آموزشی ارائه ‌شده است. برگه‌های کتاب قابل جداشدن هستند و می‌توان کاربرگ هر هفته را جداگانه به همراه داشت.

این کتاب برای تربیت مربیان پیش‌دبستانی از سه منظر دانشی، مهارتی و نگرشی تالیف شده است. از اهداف این تالیف، کمک به مربیان در شناخت انواع راهبردهای نوین یاددهی-یادگیری است. از فصول این کتاب می‌توان به راهبردهای مبتنی بر فعالیت، راهبردهای مبتنی بر هنر، سبک‌های یادگیری و راهبردهای مهارت تفکر اشاره کرد. هر فصل به صورت جدولی است که مواردی مانند معرفی هر راهبرد، مراکز انجام آن راهبرد، روش اجرا، شیوه‌های اجرا و نکات مهم مربوط به هر راهبرد را توضیح می‌دهد. در پیوست کتاب، انواعی از سازمان‌دهنده‌های دیداری/بصری وجود دارد که مربیان بنا به ضرورت هر فعالیت می‌توانند از آن‌ها برای آسان‌سازی کار دانش‌آموزان استفاده کنند.

بدون شناخت زبان فارسی نمی‌توان با فرهنگ، ادب و هنر ایرانی آشنا شد. کتاب حاضر می‌کوشد زبان فارسی را به غیرفارسی زبانان بیاموزد. در این کتاب به هر چهار مهارت زبانی (گوش‌دادن، گفتن، خواندن و نوشتن) توجه شده است، رویکرد شناختی در آموزش زبان به کار رفته‌ و آموزش زبان گفتاری و محاوره، هم‌پای گونۀ نوشتاری، انجام گرفته‌است. روش آموزش ارتباطی و تعامل فرد در آن مطرح است، موقعیت‌های زندگی واقعی شبیه‌سازی شده‌‌اند و از واژه‌های مشترک میان دو زبان استفاده شده‌است. هر درس 10 تا 15 تمرین و فعالیت دارد که مخاطب با انجام آن‌ها به مهارت های زبانی تسلط می‌یابد.

معلم با آشنایی و شناخت روش‌های تدریس قادر به انتخاب مطلوب‌ترین آن‌ها خواهد بود. فصل اول از کتاب حاضر به بیان روش‌ها و فنون تدریس، تفاوت بین تدریس و یادگیری و ارتباط آن‌ها، و در نهایت عوامل مؤثر در تدریس پرداخته است. نویسنده در فصل دوم روش تدریس را از نظر مربیان بزرگ تعلیم و تربیت، از جمله جان‌لاک، روسو، کانت، فروبل، دیویی و مونته‌سوری بررسی می‌کند. در فصل سوم انواع نظریه‌های تربیتی روش تدریس (بنیادگرایی، پایدارگرایی، پیشرفت گرایی، بازسازی و ساخت گرایی) را می‌آورد و در فصل بعد روش تدریس را در مکاتب فلسفی بررسی ‌می‌کند: آرمان‌گرایی، واقع‌گرایی، طبیعت‌گرایی، عمل‌گرایی، وجودگرایی، پست مدرنیسم و فلسفۀ تحلیلی. در فصل پنجم نیز روش‌های سنتی تدریس از جمله حفظ و تکرار، توضیح و سخنرانی مورد بحث قرار می‌گیرند. در فصل ششم، ضمن تعریف تدریس‌های فعال و غیرفعال، الگوهای تدریس غیر مستقیم و روش‌هایی مثل اکتشافی، انفرادی، نمایشی و حل مسئله توضیح داده می‌شوند. در فصل آخر نیز نتایج تحقیقات داخلی و خارجی می‌آید و نویسنده پیشنهادهایی به مخاطب می‌دهد.

آشنایی با تمرینات مربوط به رشد و اصلاح آن‌ها به عنوان روش‌های عملی و کاربردی برای برطرف کردن ضعف‌ها و مشکلات حرکتی کودکان و نوجوانان ضروری است.کتاب حاضر شامل212 تمرین ادراکی-حرکتی متنوع با ذکر اهداف مربوطه است که به رفع بسیاری از مشکلات حرکتی و آموزشی کمک می‌کنند. بخش اول کتاب اطلاعات کاملی را برای مخاطبی در بر دارد که می‌خواهد آزمایشکاه ادراکی-حرکتی بسازد . آزمون تعیین سطح مهارت ساده‌ای نیز در این بخش گنجانده شده‌است. در کل، کتاب 200 فعالیت ایستگاهی بسیار ساده و قابل اجرا، شامل تصویرهای آن برای استفاده در آزمایشگاه یادگیری ادراکی-حرکتی می‌شود. فعالیت‌های دوطرفه در فصل دوم، فعالیت‌های یک‌طرفه در بخش سوم و فعالیت‌های جانبی ضربدری در فصل چهارم ارائه‌شده‌اند. بخش آخر نیز شامل فعالیت‌های نهایی و نتیجه‌گیری از برنامه‌ای 32 هفته‌ای است.

کودکان بازی‌کردن را قبل از راه‌رفتن و صحبت‌کردن شروع می‌کنند. اگر آموزش از طریق بازی صورت‌ بگیرد، کودکان زودتر مفاهیم را می‌فهمند. کتاب حاضر باز‌هایی از جنس ریاضی را در بر دارد؛ بازی‌های مربوط به ضرب و تقسیم. این بازی‌ها با استفاده از تاس، صفحۀ بازی یا کارت انجام می‌شوند. واضح است که مخاطبان این کتاب دانش آموزان پایۀ سوم و در موارد اندکی نیز دانش آموزان پایۀ چهارم ابتدایی هستند. در ابتدای هر بازی، توضیح هدف از بازی، وسایل لازم و سپس نحوۀ انجام بازی آمده است.