مشکلات ویژه یادگیری

گاهی بعضی نوآموزان، در بدو ورود به مدرسه، دیرآموز تشخیص داده می‌شوند. چنین کودکانی اگر در مدارس عادی و همراه با دیگر دانش آموزان درس بخوانند، به خاطر توجه ویژه‌ای که نیاز دارند، دچار مشکلات خاص می‌شوند. کتاب حاضر دانش‌آموزان دیرآموز را معرفی می‌کند و چالش‌های آموزش به آن‌ها را برمی‌شمارد. سپس می‌کوشد راهکارهایی آموزشی برای چنین دانش‌آموزانی ارائه دهد. در ادامه، راهکارهایی برای تسهیل آموزش خواندن و نوشتن پیشنهاد می‌کند. در نهایت نیز روش‌هایی ساده در آموزش مفاهیم پایۀ ریاضیات می‌آورد.

نویسنده این کتاب به معرفی و نقد نظریه‌های سازنده‌گرایی و آموزش‌گرایی، و روش‌های تدریس معلم‌محور و دانش‌آموز‌محور پرداخته‌ و نیز انواع روش‌های تدریس به دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه را شرح می‌دهد. این دانش‌آموزان عبارت‌اند از دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی و دانش‌آموزان دارای نارسایی یادگیری ویژه، اختلال نارسایی توجه-بیش‌فعالی، اختلال‌های هیجانی-رفتاری، اختلال‌های ارتباطی، آسیب شنوایی، آسیب بینایی، اختلال‌های طیف اتیسم، ناتوانی‌های چندگانه و آسیب‌های جسمی، و نیز دانش‌آموزان تیز هوش و با استعداد. سه فصل پایانی کتاب به موضوع‌هایی نظیری آموزش معلمانی که به دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژه درس می‌دهند، مدیریت زمان و فضای آموزشی این کودکان، و ارزیابی میزان یادگیری آنان اختصاص دارند.

درمانگران بالینی، متخصصان تعلیم و تربیت و والدینی که برای حل مشکلات اجتماعی فرزندانشان به دنبال پاسخ می گردند، مخاطبان کتاب‌های این مجموعه خواهند بود. در کتاب حاضر، نویسنده کوشیده است با آوردن نمونه‌های موردی، کوشش‌ها و موفقیت‌های کودکان دچار اختلال یادگیری را به تفصیل توضیح دهد و چارچوبی تحولی به منظور فهم مخاطب از توانایی‌های اجتماعی سنین گوناگون ارائه دهد. فصل اول کتاب به کفایت اجتماعی کودکان با ناتوانی یادگیری کلامی اختصاص دارد و در فصل دوم به ناتوانی‌های یادگیری غیرکلامی پرداخته شده است. در هر فصل، پس از تبیین دقیق موضوع، راه‌های درمان نیز پیشنهاد شده‌اند.

افراد درگیر درمان و توان‌بخشی کودکان دچار بیماری‌های حاد و مزمن مخاطبان این کتاب خواهند بود. نویسنده کوشیده است کفایت اجتماعی کودکان دچار بیماری‌های حاد و مزمن را بررسی کند. در فصل اول کتاب بحث کفایت اجتماعی و بیماری‌های مزمن (دیابت، آسم،فیبروز کیسه‌ای، حمله‌های تشنجی) در کودکان، در فصل دوم بیماری‌های اکتسابی (سرطان و ضربه‌های مغزی) و در فصل سوم بیماری‌های ژنتیکی (سندروم ویلیامز، نروفیبروماتوز، توبروس اسکاروزیس، سندروم ترنر، سندروم X شکننده و فنیل کتونوریا) بررسی شده‌اند. البته نویسنده به همۀ بیماری‌ها نپرداخته‌است، اما شایع‌ترین آ‌ن‌ها را آورده‌است.

درمانگران بالینی، متخصصان تعلیم و تربیت و والدینی که برای حل مشکلات اجتماعی فرزندانشان به دنبال پاسخ می گردند، مخاطبان این کتاب خواهند بود. نویسنده کوشیده است با آوردن نمونه‌های موردی، کوشش‌ها و موفقیت‌های کودکان دچار انواع اختلال را به تفصیل توضیح دهد و چارچوبی تحولی به منظور فهم مخاطب از توانایی‌های اجتماعی سنین گوناگون ارائه دهد. کتاب با بحث نظریه‌های توانایی اجتماعی شروع می‌شود و با موضوع روند تحولی کودکان در مراحل رشد ادامه‌می‌یابد. نویسنده معتقد است، محیط در کنار وراثت، در رشد و اکتساب مهارت‌های اجتماعی نقش مهمی دارد. کتاب حاضر به نقش اعضای خانواده و متولیان امور مدرسه در روند تحول کودک نیز پرداخته ‌است. برنامه‌هایی مقدماتی به منظور درک و تشخیص زمینه‌های نگرانی و مروری بر مداخله‌های درمانی نیز از دیگر محتواهای کتاب هستند.

"یکپارچگی حسی" روندی است که طی آن مغز تجربه‌های حسی متفاوت، از جمله بینایی، شنوایی، بویایی، لامسه، حرکت، آگاهی بدنی و جا به جایی نقطۀ ثقل بدن را تفسیر و سازمان‌دهی می‌کند. دورۀ سه تا هفت سالگی مهم‌ترین مرحله برای شکل‌گیری یکپارچگی حسی است، زیرا توانمندی و گیرایی مغز نسبت به درک حس‌ها و سازمان‌دهی آن‌ها در این مرحله بسیار مطلوب است. روشن است که هر گونه اختلال در جریان رشد و تکامل یکپارچگی حسی سبب برخی اختلالات رفتاری می‌شود که از جملۀ آن‌ها می‌توان به رکود حسی، تدافع حسی، تدافع لامسه‌ای، ناامنی جاذبه‌ای و کنش‌پریشی اشاره کرد. ارزیابی و تشخیص کودکان دارای مشکلات یکپارچگی حسی و روش‌های درمانی فردی و جمعی و درمان این بیماری‌ها از طریق کار درمانی و بازی در این کتاب آمده است.

کتاب حاضر شامل نتایج تحقیق پژوهشی است در موضوع آزمون پیشرفت تحصیلی نوشتن پایه اول ابتدایی با استفاده از جدول مشخصات آزمون یا جدول دو‌بعدی و گویه‌های شش خرده آزمون از کتاب فارسی. در این بررسی مباحثی مانند مراحل معیارسازی، روش انتخاب نمونه و نمرات هنجاری مطالعه شده و دفترچه ثبت پاسخ‌ها و نمره‌گذاری گویه‌های آزمون پیشرفت تحصیلی نوشتن نیز ضمیمه کتاب است.

"درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد" رویکردی درمانی است که از فرایندهای پذیرش، تمرکز ذهنی، تعهد و فرایندهای رفتاری به منظور ایجاد انعطاف‌پذیری روانی استفاده می‌کند. هدف اصلی این رویکرد آن است که فرد با کنترل مؤثر دردها، رنج‌ها و تنش‌هایی که زندگی لاجرم برای او ایجاد کرده است، زندگی پربار و معناداری برای خود رقم بزند. فصل‌های دوم تا یازدهم کتاب مبانی فلسفی و نظری، رابطۀ درمانی، فنون و راهبردها و برخی جنبه‌های فنی و تخصصی اجرای این رویکرد را شرح می‌دهند. دو فصل سیزدهم و چهاردهم با عنوان‌های "نمونه‌های درمانی" و "اشتباهات و سئوالات رایج در درمان" نیز برای درمانگران تازه کار رهنمودهایی دارد.

فردی که در آزمون‌های معیار خواندن و نوشتن نتیجه‌ای بسیار کمتر از معیار به دست آورد، احتمال دارد به اختلال یادگیری مبتلا باشد. چنین دانش‌آموزی به توجه و آموزش‌های خاص نیاز دارد. نویسندۀ کتاب حاضر کوشیده است در کتابی کم‌حجم، نیاز‌های اولیۀ معلمان چنین کودکانی را برطرف کند. در فصل اول این کتاب، اختلال یادگیری تعریف و ویژگی‌های مبتلایان به آن بیان می‌شود. سپس تفاوت‌های آنان با کودکان دیرآموز ذکر می‌شود. نویسنده تمرین‌هایی ساده به معلمان می‌دهد تا بتوانند اختلال یادگیری را در دانش‌آموز بشناسند. در فصل دوم انواع اختلالات یادگیری معرفی شده‌اند: اختلال خواندن و درمان آن، و تمرین‌های دیداری و شنیداری؛ اختلال نوشتن مثل نارسانویسی و بدخطی و درمان آن‌، پیشنهادهایی برای تقویت املا، حافظۀ دیداری، ادراک بینایی و سنجش دقت و افزایش توجه؛ اختلال ریاضی و تمرین‌هایی برای رفع آن.

بازی یکی از بهترین بسترها برای یادگیری مهارت‌های زندگی است و با این روش می‌توان به نتایج شگرفی در پرورش هوش هیجانی کودکان دست یافت. در این کتاب بازی‌هایی معرفی شده است که به ایجاد و رشد توانایی واقع‌گرایی در کودکان کمک می‌کند. این مهارت به معنای سنجش و هماهنگی است بین آن چیزی که به‌ طور هیجانی تجربه شده و چیزی که به طور واقعی وجود دارد .