مشکلات ویژه یادگیری

کودکان در سنین قبل از دبستان باید مهارت‌هایی را آموزش ببینند که پیش نیاز مهارت‌های تحصیلی آنان را فراهم سازد. کتاب حاضر ضمن برشمردن مهارت‌های فراگیری رنگ‌ها، آموزش شکل‌ها، یادگیری جهت‌ها، مفاهیم اساسی، تشخیص مکان‌ها، شناخت مشاغل، شناخت وسایل نقلیه، زمان‌ها، فصل‌ها، روزهای هفته و شناخت اعضای بدن، با ارائۀ تمرین‌های بسیار می‌کوشد مهارت‌های لازم را به کودکان آموزش دهد و در عین بازی و سرگرمی، آموزش مفید نیز انجام دهد. بعضی از تمرین‌ها عبارت‌اند از: پیداکردن تفاوت‌ها و شباهت‌ها، وصل کردن نقطه‌چین‌ها، وصل کردن عدد به شکل مربوط، کامل‌کردن شکل و مرتب‌کردن اعداد. هدف از این تمرین‌ها تقویت حافظه، دقت و توجه، سرعت عمل، هماهنگی چشم و دست، و مهارت‌های پیش‌نیاز ریاضی و خواندن و نوشتن است.

نقاشی استعدادهای فردی را شکوفا می‌کند. کتاب حاضر در چهار فصل به تأثیر نقاشی بر رشد کودک می‌پردازد. در فصل اول با عنوان «شناخت نقاشی کودک» مخاطب با ویژگی‌های نقاشی کودک، انگیزۀ او برای نقاشی، مراحل رشد توانایی هنری کودک، انواع خط، و رنگ و احساس کودک اختصاص دارد. در فصل دوم با عنوان «نقاشی، شخصیت و رشد کودک» مواردی مثل تأثیر نقاشی بر زندگی عاطفی و ادراک کودک و نیز جنبه‌های بیانگرانۀ نقاشی آمده‌اند. در فصل سوم «نقاشی و شکوفایی خلاقیت»، از خلاقیت و هوش، مفهوم و سطوح خلاقیت، و نیز تأثیر نقاشی بر خلاقیت سخن به میان آمده ‌است. در فصل چهارم که«نقاشی درمانی» نام دارد، ارزیابی شخصیتی و روان‌سنجی با نقاشی، امید بخشی، ایجاد حس چیرگی و درمان انواع اختلال‌های روانی با نقاشی مطرح شده اند.

تاب‌آوری نوعی سازگاری مثبت در واکنش به شرایط ناگوار است. کتاب حاضر دربارۀ حوزه‌های تاب‌آوری و عوامل مرتبط با آن در سال‌های آغازین کودکی توضیح می‌دهد. در بخش اول این اثر احساس امنیت و کیفیت دلبستگی، روابط کودک با هم‌سالان، والدین و مراقبان، شایستگی‌های اجتماعی و هیجانی، به همراه چک‌لیست‌های سنجش امنیت، استعداد، هیجانات و شایستگی‌های اجتماعی کودکان بررسی می‌شوند. بخش دوم با عنوان «مداخلات» به ارائۀ روش‌های عملی تقویت تاب‌آوری و راهبردهای مداخله‌ای با ذکر موردپژوهی دو کودک سه و چهار ساله اختصاص یافته‌است.

بازی درمانی والدینی روشی است که والدین به درمانگرانی برای کودکان خود تبدیل شوند. کتاب حاضر که والدین و بازی‌درمانگران را هدف قرارداده‌است، در فصل اول ابتدا مبانی نظری و سابقۀ بازی درمانی، بازی درمانی کودک محور و و والدینی را توضیح می‌دهد. در فصل بعد، مدل 10 جلسه‌ای درمان مبتنی بر رابطۀ والد-فرزند، دوره‌های آموزشی مورد نیاز، اسباب‌بازی‌های منتخب و مهارت‌های لازم را شرح می‌دهد. فصل پایانی به برنامۀ 10 روزۀ چگونگی اجرای برنامۀ عملی بازی با کودک اختصاص دارد.

گروهی از کودکان دچار ناتوانی‌های خاصی هستند و به توجه ویژه نیازمندند. کتاب حاضر در پنج بخش به کمک معلمان و والدین چنین کودکانی می‌آید. در بخش نخست انواع ناتوانی‌هایی را که کودک را مشمول دریافت خدمات خاص می‌سازد، به مخاطب می‌شناساند و حد مداخله یا اقدام مربی را توضیح می‌دهد. در بخش دوم سنجش و اندازه‌گیری و انواع آن‌ها تعریف می‌شوند. در بخش بعد انواع مداخلۀ موفق و کنش‌های اجرایی، عزت نفس و احترام به خویشتن بیان شده‌اند. ارتباط و جهت‌یابی مطالب اصلی بخش چهارم هستند و در بخش آخر نیز قوانین و مقررات تعلیم و تربیت خاص و خدمات مربوط معرفی شده‌اند. در پایان کتاب چک‌لیستی برای شناخت مشکلات کودکان ناتوان آورده شده‌است.

بیش‌فعالی شایع‌ترین اختلال رفتاری دوران کودکی است که می‌تواند درازمدت باشد. همچنین، از آن‌جا که رفتار کودک بیش‌فعال همیشه یکنواخت نیست، لازم است والدین و مربیان راه‌های رفتار با چنین کودکانی را بدانند. کتاب حاضر با توضیحی دربارۀ بیش‌فعالی، راه‌های درمان و ارائۀ نمونه‌هایی از چنین رفتارهایی در کودکان، می‌کوشد به والدین آگاهی دهد چگونه رفتارهای مطلوب را در چنین کودکی افزایش دهند و از رفتارهای نامطلوب بکاهند.

رفتارشناسی درمانی نوعی روان‌درمانی است که اثربخشی آن در درمان افسردگی و اضطراب ثابت شده‌است. نویسندۀ کتاب حاضر می‌کوشد ابزاری در اختیار مخاطب قراردهد تا به کمک آن بتواند بر ناراحتی‌های روانی غلبه کند. این کتاب شامل مجموعه‌ای تمرین است که در جلسات رفتاردرمانی شناختی به بیماران داده می‌شوند. نویسنده به منظور سهولت بخشی در انجام تمرینات ، از بذله‌گویی و شوخی نیز سود جسته است. در ضمن، ضرورتی برای خواندن همۀ بخش‌های کتاب یا ترتیب خواندن آن‌ها لحاظ نشده‌است. در بخش اول کتاب، اصول اولیه طرح شده‌اند و در بخش دوم موضوع از میان بردن مشکلات و تعیین هدف در زندگی مورد نظر است. استفادۀ عملی از رفتار در بخش سوم آمده و بخش چهارم با عنوان«پیش به سوی آینده» به مخاطب کمک می‌کند باورهای پایاتری پیداکند و در صورت بازگشت بیماری از آموخته‌ها کمک گیرد. در بخش پنجم به 10 نکته برای کارکردن با متخصصان روان‌درمانگر، بهتر خوابیدن و افزایش انگیزه برای بهترشدن اشاره شده‌است.

مخاطبان کتاب حاضر کودکان 8 تا 12 ساله‌ای هستند که بیش فعال تشخیص داده شده‌اند. نویسندگان کتاب در مقدمۀ آن تأکید کرده‌اند که مطالب آن برای کودکان دچار اختلالات توجهی تهیه شده است. به همین دلیل هم در سراسر کتاب، با توصیه‌هایی در مورد طرز رفتار در مدرسه، طرز برخورد با دیگران، طرز انجام تکالیف‌ درسی، طرز گذراندن اوقات تفریح و استراحت، تهیۀ فهرست برای انجام کارها، دوست‌یابی و یافتن راه حل برای مشکلات، و نیز با تصویرهایی برای رنگ‌آمیزی، یافتن اشیا در تصویر و یافتن کلمات در جدول حرف‌های الفبا، کوشیده‌اند توجه عمومی مخاطبان را تقویت کنند. کتاب پنج فصل دارد و در همۀ فصل‌ها یادداشت‌هایی از کودکان نقل شده است که از مشکلات خود گفته‌اند و نویسندگان کتاب به آن‌ها پاسخ داده‌اند.

والدین و مربیان می‌توانندبا فراهم کردن محیطی شاد و سازنده برای فرزندانشان، به سلامت بهداشت و روان آن‌ها کمک کنند. کتاب حاضر، به عنوان منبع دو واحد درس بهداشت روانی کودکان استثنایی، به مربیان، کاردرمانگران و والدین کمک می‌کند به نحو مؤثرتری به بهداشت روان و تربیت این کودکان بپردازند. کتاب دوازده فصل دارد. فصل اول شامل کلیاتی دربارۀ اهمیت توجه به بهداشت روانی و اهداف آن است. در فصل دوم نویسنده به بهداشت روانی در خانواده‌های کودکان استثنایی پرداخته و راه‌های رویارویی آن‌ها با موضوع را بررسی کرده است. فصل سوم چند بحث اساسی و مهم دربارۀ اهمیت و ضرورت مشاورۀ ژنتیک و آزمایش‌های پزشکی برای جلوگیری از معلولیت در حوزۀ پیشگیری را دربرمی گیرد. در فصل‌های چهارم تا دوازدهم ویژگی‌های توصیفی-شناختی و تأثیر مسائل و مشکلات بهداشت روانی کودکان عقب‌ماندۀ ذهنی، تیزهوش، نابینا، ناشنوا، ناسازگار، ناتوان در یادگیری ویژه، ناتوان در زبان و گفتارر، و ناتوان در مهارت های رشدی-ارتباطی آمده اند. در پایان هر فصل راهبردهایی برای تأمین بهداشت روانی این کودکان ارائه شده و در قسمت نتیجه‌گیری نیز راه‌های مقابله با مشکلات بهداشت روانی مورد بحث قرار گرفته است.

"گروه‌های دانش‌آموزان با نیازهای ویژه، شامل دانش‌آموزان تیزهوش، کم‌توان ذهنی، مشکلات شنوایی، مشکلات بینایی، مشکلات تکلم، اختلالات یادگیری، اختلالات رفتاری، اختلالات حرکتی، و افراد دارای بیماری‌های صعب‌العلاج می‌شوند. در سه فصل اول کتاب، نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در کلاس درس، انواع سخت‌افزارهای مورد نیاز در آموزش ویژه، و مزایا و نحوۀ کار با تختۀ هوشمند شرح داده شده است. فصل چهارم به معرفی گروه‌های گوناگون دانش‌آموزان دارای نیازهای ویژۀ آموزشی و منابع فناوری‌های کمکی مربوط به هر یک از گروه‌ها اختصاص دارد. فصل پنجم جنبۀ دیگری از کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات را در این زمنیه شرح می‌دهد و فصل ششم برخی منابع کمکی را معرفی کرده است. واژه نامۀ فارسی به انگلیسی و انگلیسی به فارسی و گزارش‌های چند مطالعۀ موردی درپایان کتاب آمده است.