علوم تربیتی

تربیت نیروهای باکفایتی که بتوانند مدیریت جامعه را بر عهده گیرند، از فرمایشات مقام معظم رهبری و مورد تأکید کتاب حاضر است. در این کتاب، موضوع مدیریت راهبردی از نظر امام علی (ع) و با توجه به فرمایشات نهج‌البلاغه مدنظر است. پس از بیان اصول، مبانی و مفاهیم حکومت، ویژگی‌های مدیران برشمرده شده‌اند. در ادامه، موضوع تربیت نیروی انسانی و آسیب‌شناسی مدیران، مورد نظر است. اشاره‌ای به مدیریت بحران نیز کامل‌کنندۀ مباحث کتاب است.

اطلاع از قوانین و مقررات مورد نیاز و استفادۀ مدیران مدرسه‌ها برای دست‌اندرکاران آموزش ضرورت دارد. در این کتاب که به عنوان مرجعی برای مدیران مدرسه‌های دولتی و غیردولتی تدوین شده‌است، ویژگی‌های مدیران و مدیریت آموزشی و مبانی حقوقی تعلیم و تربیت آمده‌اند. متن کامل سند تحول، قانون رسیدگی به تخلفات اداری، قانون مدیریت خدمات کشوری و آیین نامۀ اجرایی مدارس، بخشی از محتوای این کتاب هستند.

خانواده اولین و بهترین بستر تربیت است. کتاب حاضر در واقع مخاطب را دعوت می‌کند به اندیشیدن دربارۀ رسالت‌های تربیتی مادری و پدری و پرسش‌هایی دارد دربارۀ فرصت‌ها و تهدیدهای تربیتی تک فرزندی، تا هر مخاطب را با توجه به شرایط خود به نتیجه برساند. نویسنده ضمن رویارویی با مادران تک فرزند و چند فرزند، مسائل و دغدغه‌های آن‌ها را بررسی می‌کند. محتوای کتاب سرشار است از پرسش‌های تأمل‌برانگیز نویسنده از مادران و بررسی وضعیت تک‌فرزندی و چند فرزندی آنان.

مدرسه‌های یادگیرنده فضایی امن برای دانش آموزان فراهم می‌کنند تا کل مجموعۀ مدرسه بتوانند لذت یادگیری را در کنار هم تجربه کنند. کتاب حاضر به موضوع خلق محیط یادگیرنده در کلاس، مدرسه و جامعه می‌پردازد و مقدمات ایجاد این محیط را ذکر می‌کند. همچنین، با مثال‌های عینی، نشان می‌دهد مدرسه‌ها چگونه با استفاده از ابزار، تکنیک‌ها و منابع ارائه‌شده در این کتاب می‌توانند رشد و تغییر کنند و خود را با تغییرات و چالش‌های دنیای امروز تطبیق دهند.

محور اصلی این کتاب آموزش روش تدریس بر مبنای رویکرد ساختار گرایی یا مفهوم‌سازی از طریق درگیری ذهنی و شیوه‌های آن به معلمان است. کتاب در هفت فصل انواع روش‌های تدریس، تدریس تأثیرگذار ، ارزیابی یادگیری و شکاف تحقیق و عمل را مطرح می‌کند. مؤلفان ضمن تشریح انواع روش‌های یادگیری دانش آموز محور به مقایسۀ انواع روش‌ها، مزایای هریک و دلایل مقاومت معلمان در بهره‌گیری از روش‌های جدید می‌پردازند و همچنین راهکارهایی را ارائه می‌کنند.

نویسنده در کتاب حاضر در یازده فصل مهارت‌های زندگی ازجمله شناخت خصوصیات نوجوان، آشنایی با مشکلات روانی و اجتماعی، اصول اولیۀ پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، تفکر نقادانه و خلاق، کنترل خشم، مقابله با استرس، منابع یاری‌رسان، خودآگاهی و همدلی، حل مسئله و تصمیم‌گیری مؤثر، جرأت‌مندی و برقراری ارتباط مؤثر ویژۀ والدین را بررسی می‌کند. نویسنده از نمودار، شکل و جدول برای نوشتن نکات توسط والدین استفاده کرده است. در ادامه فعالیت‌هایی با ذکر اهداف و مراحل انجام آن گنجانده شده است.

در این کتاب مهارت‌های زندگی ازجمله مهارت خودآگاهی و همدلی، حل مسئله و تصمیم‌گیری مؤثر، جرأت‌مندی، برقراری ارتباط مؤثر، مقابله با استرس، کنترل خشم و تفکر نقادانه و خلاق ویژۀ دانش‌آموزان بررسی می‌گردد. در هر فصل پس از بیان مثال‌های واقعی از اتفاقات روزمرۀ زندگی، نکات و اهداف مربوط به آن مهارت به صورت موردی آمده است. در ادامه یک یا چند فعالیت فردی یا گروهی برای انجام مهارت‌ها گنجانده شده است. نویسنده از نمودارها، جدول‌ها و شکل‌ها برای طراحی فعالیت‎ها استفاده کرده است.

به عقیدۀ نویسنده، آزادی، حد و حدود آن و انواع آزادی در سنین نوجوانی بیشترین تنش را در روابط والدین با فرزندان ایجاد می‌کند. در این کتاب نویسنده به بررسی آزادی و تعریف آن اشاره کرده است و آزادی واقعی را برای نوجوانان تشریح می‌کند. نویسنده در هر صفحه با بیان مثال‌ها و توضیحاتی دربارۀ آزادی از مخاطب می‌خواهد که در پایین همان صفحه نظر و فکر خود را در پاسخ به سه سؤال کوتاه بنویسد.

نویسنده به عنوان یک معلم سوابق خود را در دو بخش تحت عنوان تجربیات کلی و جزئی قبل، حین و بعد از تدریس ارائه کرده است. تجربه‌های کلی آموزشی قبل از تدریس به مسائلی از جمله: عشق معلمی، پررنگ نشان دادن مدرسه، توجه به فیزیک کلاس و آماده‌سازی تجهیزات توجه دارد. تجربه‌های در حین تدریس مباحثی از قبیل: ارتباط عاطفی، تشویق کلاسی، حل مشکل تمرکز حواس، راهبرد طرح معلم یار، کاهش اضطراب و استرس و نظم کلاسی را بررسی می‌کند. در نهایت تجربه‌های کلی بعد از تدریس اطلاعاتی دربارۀ وقت‌شناسی، نگاه متفاوت خانواده و اجتماع به رشته، حضور و غیاب و گروه‌بندی، تنظیم تدریس و محتوای درسی ارائه می‌دهد.

این کتاب در بارۀ یکی از معلمان و شخصیت‌های علمی و تربیتی آموزش و پرورش به نام آقای عبدالمجید رشید پور است. در ابتدا مصاحبه‌هایی با چند نفر از مربیان آموزش و پرورش، کارشناسان، اساتید و معلمانی که از نزدیک با ایشان همکار بوده‌اند آورده شده است. بخش دیگر به معرفی آثار و بخش‌هایی از کتاب‌ها و مقاله‌های این معلم اختصاص دارد. در پایان کتاب داستان‌های تربیتی و یا خاطراتی از این معلم نقل قول شده است.