ادبیات نوجوانان

نهضت سربداران حرکت مردمی و آزادی‌بخش شیعیان خراسان در قرن هشتم هجری بود که پس از 120 سال چیرگی قوم تاتار و مغول بر ایران و بسیاری از مناطق آسیا، از «باشتین» سبزوار علیه ستم بیگانگان مغول آغاز شد. سران قیام سربداران با همراه کردن مردم با این حرکت، موفق به تصرف سبزوار در سال 738 هجری و تشکیل حکومت مستقل و مردمی شیعه شدند که به مدت حدود 50 سال به پایتختی سبزوار شکل گرفت و موجب تثبیت اعتقادات و باورهای شیعیان دوازده امامی برای دوران‌های بعد در این بخش از ایران شدند و دامنه حکومت آنان تا مازندران و گرگان توسعه یافت و دولت مرعشیان در مازندران از بارزترین پیامدهای حکومت سربداران محسوب می‌شود. نویسنده رُمان «داغ سرخ»، با نگاهی نو به قیام سربداران تلاش دارد ضمن بیان روایت عاشقانه‌ای در بستر تاریخ، نحوه شکل‌گیری قیام شیعی مردم سبزوار و «باشتین» را با چیره‌دستی پیش برد و مخاطب جوان و نسل امروزی را با خود همراه سازد.

نویسنده این رُمان با خلق شخصیت‌های تخیلی، داستان تازه‌ای را برای بازگو کردن تاریخ آفریده است. این اثر لحظات دردناک و حماسی نبرد ملی «چالدران»، نخستین نبرد شاه اسماعیل (دولت صفوی) با سلطان سلیم عثمانی در 31 مرداد سال 893 شمسی که در نزدیکی شهر خوی در دشت چالدران اتفاق افتاد را برای مخاطب روایت می‌کند. وقایع رُمان در سه منطقه اردبیل، تبریز و دشت چالدران می‌گذرد و سایه روشنی از نبردها و زندگی شاه اسماعیل صفوی را به تصویر کشیده است. شخصیت اصلی و محوری داستان دختری به نام «زلیخاست» که محافظ همسر شاه اسماعیل (تاجلی بیگم) است و با او در جنگ‌ها و نبردها شرکت می‌کند. در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «نیزه‌ام را دادم جای عصا زیر بغلش گرفت. لنگ زد و جلوتر رفت. آرام قدم برداشتم. از آن من نبود؛ فاصله چند قدمی‌ام را با او نگه داشتم و نخواستم شانه‌به‌شانه‌اش بروم و صدای نفسش را بشنوم و جانم گُر بگیرد!»

نویسنده در این رمان طنز زندگی پسری جوان و ناپخته به نام مرتضی را روایت می‌کند که با رسیدن به سن ازدواج، برای پیدا کردن همسر مورد علاقه‌اش تقلا می‌کند. مرتضی در خانواده‌ای متوسط رو به پایین زندگی می‌کند و در جریان خواستگاری‌های متعددش از دختران، با فرهنگ، سلیقه و ایده‌آل‌های طبقات دیگر جامعه آشنا می‌شود. او در این مسیر با مشکلات و چالش‌های زیادی دست و پنجه نرم می‌کند. رمان «سقلمه» در 18 فصل با عناوین جذابی برای مخاطب نگارش شده است.

این رمان بر اساس یک داستان واقعی با نگاهی به زندگی یک خانواده عراقی و ظلم رژیم بعث عراق به کردنشینان و اهالی حلبچه نوشته شده است. داستان کتاب در حلبچه، کوهستان‌های کردستان، شکارگاه پرور سمنان و شهر سمنان اتفاق می‌افتد. هناسه نام مادر خانواده‌ای از کردستان عراق است که تحت ظلم رژیم بعث قرار می‌گیرند. ظلم و فشار روی این خانواده در حدی است که مجبور به ترک وطن و مهاجرت به ایران می‌شوند و این خود شروع ماجراهای پرفراز و نشیبی برای این خانواده است. رمان تأثیرات جنگ بر بنیان خانواده، تبعات دوری، دلهره و دلتنگی آدم‌ها را شرح می‌دهد و سعی دارد تلاش و استواری یک زن را برای حفظ خانواده‌اش نشان دهد.

این کتاب شامل داستان‌هایی است که هنرجویانی که در کلاس‌های داستان‌نویسی خانم تجار شرکت کرده‌اند، نوشته‌اند. این کتاب 15 داستان را شامل می‌شود که اکثراً متعلق به بانوان نویسنده هستند و مجموعه‌ای از داستان‌های فارسی کوتاه است که با نثری ساده و جذاب نوشته شده است. قسمتی از داستان کتاب را می‌خوانیم: «برای آخرین بار نگاهم به آینه افتاد. نور آفتاب به صورتم خورده بود. صورتم درون آینه می‌درخشید، مکثی کردم. ناگهان زمان برایم متوقف شد. خوب نگاه کردم. نگاه چشمانم به نگاه چشمان درون آینه گره خورد. نکند آن گوهری که پدر می گفت، این است؟ !»

این رُمان، در سه بخش به زندگی دختری طرد شده می‌پردازد که با عناصر طبیعت صحبت می‌کند. دختری که به دلیل خرافه از ارتباط با آدم‌های اطرافش محروم است و به طبیعت زادگاه و خیال خود پناه می‌برد؛ دوستی او با درختان و گیاهان و هم‌زبانی با حیوانات از درک اطرافیان خارج است و همین ارتباطات خارج از چارچوب ذهنی او را تنهاتر می‌کند؛ اما در کنار محور اصلی، محورهای دیگری در طول داستان مطرح می‌شود که اهمیت زیادی در شکل‌گیری داستان دارد. دختر داستان «صید درخت»، برخلاف اهالی محل زندگی‌اش اهل اندیشیدن و مقابله کردن است. جنگیدن، گرفتن حق و نمایان کردن جهل از نقاط بارز اوست.

کتاب «پرواز مسکو» به روایت زندگی دختری روس به نام ساشا می‌پردازد که به همراه پدرش به ایران و به قصد مسلمان شدن به مشهد سفر می‌کنند. در این میان، ساشا متوجه می‌شود که پدرش در واقع یک جاسوس انگلیسی است که برای پیشبرد اهداف این کشور به ایران آمده است. ساشا که به دین اسلام علاقه‌مند شده است، برای بررسی بیشتر و مقایسه اسلام و مسیحیت، به تحقیق و مطالعه می‌پردازد و در این مسیر با خانواده‌ای مذهبی و انقلابی به نام خانواده شیخ علی‌اکبر آشنا می‌شود. ساشا پس از مدتی به پسر شیخ، سجاد، علاقه‌مند می‌شود و در نهایت یکی از شاهدان عینی واقعه مسجد گوهرشاد می‌شود.

جنگ همیشه طعم پایان می‌دهد. پایان زندگی، پایان آرزو و امیدهای بر دل، پایان عمر و جوانی و در این داستان پایان چشم‌انتظاری زنی است که در روزهای اول جنگ، لحظه‌های پراسترس و سرگردانی مردمانی که پناه و عزیزان‌شان را از دست می‌دهند و در انتظار دستی مددرسان به آسمان می‌نگرند، را لمس می‌کند. این زن به دلیل توانایی دیدن چیزهایی که دیگران قادر به دیدنش نیستند، توسط مردم «شوم» خوانده می‌شود و با جنگ خرمشهر و درگیری در تبعات آن، با استفاده از عنصر خیال، سعی در کنار آمدن با شرایط دارد.

کتاب نورچشمی روایتی جالب از روزهای قبل از جنگ تحمیلی و آغاز آن در خرمشهر است و به خوبی توانسته فضای آن روزها را ترسیم کند. شخصیت اول داستان که یک نوجوان ضعیف به نظر می‌رسد در بحبوحه جنگ پدر و خواهر کوچکش را ازدست می‌دهد و بار مسئولیت زندگی به دوشش می‌افتد در اینجاست که به خاطر شرایط بحرانی سعی می‌کند قوی باشد و به دیگران کمک کند. از آن‌جا که او علاقه زیادی به عکاسی دارد و یک دوربین هم هدیه گرفته است، شروع به ثبت خاطرات می‌کند. البته به نوعی با این کار سعی می‌کند عکس‌هایی از مادران و کودکان شهید یا مجروح بگیرد تا بعدها شناسایی شوند. این تلاش نوجوان و یافتن وظیفه در هنگامه جنگ و بعدها یافتن گمشده‌ها در عکس‌ها قابل تقدیر است.

کتاب «خاطرات یک گاو» زندگی‌نامه‌نویسی گاوی است که در دل جنگ داخلی اسپانیا به دنیا آمده است. «مو» که همۀ عمر خود را گاو بوده است، روزی صدای ندای درونی‌اش را می‌شنود که به او می‌گوید خواب و راحتی دیگر بس است و وقتش رسیده که او در زندگی‌اش تحولی ایجاد کند. مو هم که گاو خیلی خاصی است. عزمش را جزم می‌کند تا به سرنوشتی که در انتظار گاوهاست تن ندهد. برای همین، سر پیری شروع به نوشتن خاطراتش می‌کند و از ماجراها و سختی‌هایی می‌گوید که به جان خریده تا مثل گاوهای دیگر نباشد. چون شنیده که «هیچ موجودی در این دنیا احمق‌تر از گاوی احمق نیست».