ادبیات شفاهی

یکی از شیوه‌های روایتگری، خاطره‌نویسی به شیوه جمع‌نگارانه می‌باشد. «پلاک پ» حقایق زنان حماسه‌ساز دفاع‌مقدس در شهر شیراز را از پاییز 1359 لحظه شروع جنگ تا پایان امضای قرارداد 598 به‌صورت دنباله‌دار روایت می‌کند. این شیوه نگارش از آنجا که دفاع مقدس را از زاویه نگاه زنانه روایت کرده، مغتنم و قابل بهره‌برداری است. نقطه عطف کتاب ساختمانی نیمه‌کاره است که در آن خانم‌های خیاط‌، نان‌پز، و ... کنار هم قرار می‌گیرند و با خاطره‌های تلخ و شیرین خود، اعم از مادرشدن حین کار پشتیبانی تا نائل‌شدن به مقام پرافتخار مادری شهدا، خواننده را همراه روزهای خود می‌کنند و نام‌شان به عنوان زنان پشتیبان دفاع‌مقدس در تاریخ ثبت شده است.

برترین اندیشمندان و جامعه‌شناسان دنیا اذعان دارند که آمریکا از جایگاه ابرقدرتی در جهان فاصله گرفته و از درون در حال فروپاشی است. یکی از کسانی که به شکاف‌های عمیق اجتماعی و اقتصادی در ایالات متحده آمریکا اشاره می‌کند، یکی از سناتورهای معروف آمریکایی به‌نام برنی سندرز است که در سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های خود به‌طور خاص به شکاف‌ها اشاره کرده و آن را جایی که ثروت در دستان اقلیت کوچکی از ثروتمندان متمرکز شده و اکثریت مردم از امکانات و فرصت‌های لازم برای رشد برخوردار نیستند، برمی‌شمارد. نویسنده این کتاب، با استفاده از داده‌ها و آمارهای واقعی، وضعیت کنونی آمریکا را زیر ذره‌بین برده و به بررسی بحران‌های ناشی از فساد در سیستم مالی و نابرابری‌های اجتماعی پرداخته است.

برای هر ملتی که رؤیای پیشرفت دارد، آگاهی از مسیر طی‌شده و داشته‌هایی که موجب شده تا او بایستد و با افتخار به آن‌ها، مسیر پیش‌رو را طراحی و طی کند، ضروری است. یکی از این گنجینه‌ها، انسان‌هایی هستند که با زمان‌شناسی دقیق، در راه حفظ و دفاع از خاک میهن، جان خود را فدا کرده‌اند. یکی از راه‌های کسب این آگاهی، مطالعه زندگی‌نامه شهدا و ایثارگران در قالب تاریخ شفاهی و تاریخ‌نگاری است. کتاب «همسایه حیدر» نمایی از صفحات جدید انقلاب‌اسلامی با عنوان مدافعان حرم را برای خواننده روایت می‌کند. این کتاب روایت‌هایی کوتاه از زبان خانواده و هم‌رزمان محمدرضا حسینی‌مقدم است که مجاهدت‌های این سرباز مخلص انقلاب‌اسلامی را در دوران‌های دفاع‌مقدس و دفاع از حرم بازگو می‌کند.

مواجهه با الگوها و انگاره‌های نوپدیدِ ضدانقلاب و چالش بر سر مفهوم «استقامت» در سبک زندگیِ فردی، اجتماعی، سیاسی، مدیریتی و ...، وجه پراهمیت دیگری از تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی در سه دهه پس از پایان جنگ است. در این کتاب، تلاش شده تا ضمن بررسی ابعاد مختلف حادثه تروریستی حرم حضرت شاه‌چراغ در شیراز و انگیزه‌های دشمنان، با استفاده از شیوه تاریخ شفاهی، ابعاد مختلف زندگی شهدا و نحوه شهادت آن‌ها به تصویر کشیده شود. در بخشی از کتاب می‌خوانیم: فضا کمی امنیتی به نظر می‌رسید. عصر آن روز دانشگاه شیراز بودم و مشغول فروش کتاب در نمایشگاهی که ... .

دفاع از حرم، درست مانند دفاع مقدس، نرم‌افزار پیشرفت انقلاب اسلامی است. یکی در داخل مرزهای ایران اسلامی و دیگری در خارج از مرزها و در نقطه‌ای که صدای مظلومی شنیده می‌شود و ایثار در آن تجلی می‌یابد. تنها تفاوت‌شان، زمانه این دو است که خوانش آن‌ها را برای نوجوان و جوان امروزی ملموس‌تر می‌کند. انسان‌هایی معمولی مانند خودمان، اما با آرمان‌های بلند و مقدس، کیلومترها دورتر از مرزهای جغرافیایی، مرز انسانیت را تعریف کرده و در برابر تجاوز ظالمان ایستاده‌اند و خود، نقطه اتصال رحمت الهی به بشریت شده‌اند. کتاب «اردیبهشت اتفاق افتاد»؛ حاوی جزئیات وقایع زندگی شهید سلیمانیان است که از زبان خانواده، دوستان و هم‌رزمان او به ثبت رسیده است و می‌تواند در الگوسازی ملموس و باورپذیر برای نوجوان و جوان ما نقش‌آفرین باشد.

آیت‌الله سیدعلی‌محمد علاقه‌بند(ره) مصداق بارز عالمی است که حیات همیشگی‌اش به موجودیت و اثرگذاری بوده است. او عامل‌ به علم و دقیق در اتصال علم به منبع الهی بود. نورانیت و اثربخشی‌ ایشان طوری بود که هم کودک و نوجوان را شامل می‌شد و هم جوان و پیر را! هم مسلمان را شامل می‌شد و هم غیرمسلمان را و این اثربخشی به‌واسطۀ این بود که ایشان صاحب لسان قوم بود و از این طریق می‌توانست همه را جذب کند؛ چه در نوع صحبت‌کردن و چه در نوع برخورد. ایشان جامع عمل کرد و از شرایط زمانۀ خویش و تکلیف خود غافل نشد. ایشان یکی از عناصر اثرگذار در سیاست و انقلاب است که به این جمله مرحوم مدرس تعین بخشید: «سیاست ما عین دیانت ماست و دیانت ما عین سیاست ما» و همواره فعالیت‌های تربیتی خود را در حوزه و مدارس ترک نکرد. شاگردان برجسته او در اوج فعالیت سیاسی و انقلابی بوده و بسیاری نیز در دوران هشت سال دفاع مقدس به لشکر بزرگ شهدا پیوستند. کتاب «علاقه‌بند مردم» قالب‌های بستۀ نگاه به این عالمِ عارف را شکسته و با چشم باز، بخشی از واقعیت‌ها و ناگفته‌های حیات ایشان را روایت کرده است.

برخی انسان‌ها با تغییر محیط کار و زندگی، سبک زندگی‌شان تغییر کرده است و با توجیه همرنگ جماعت‌شدن، باورهایشان نیز تغییر می‌کند. اندک‌اند کسانی که در پیکار با نفس، پیروز میدان جهاد اکبر می‌شوند. شهید علی‌محمد قربانی یکی از مبارزان پیروز این عرصه است که پس از دوران دفاع مقدس، با ورود به عرصه مدیریتی کشور، ذره‌ای از باورهایش فاصله نگرفت و نشان داد می‌توان با وجود دسترسی‌های نامحدود به اموال عمومی در مسندی مانند بانک، بیت‌المال را برای خود مردم هزینه کرد و با پاک‌دستی و روحیه انقلابی‌گری در هر نقطه‌ای که ایستاده، آنجا را مرکز عالم بداند و برای دفاع از انقلاب اسلامی سرباز تربیت کند. برآیند مجموعه خاطرات تدوین‌شده در این کتاب، تصویری است از مردی است که به جهان‌بینی توحیدی رسیده و سبک زندگی‌اش را با چارچوب‌های اسلام انقلابی تنظیم کرده است.

کتاب «مدافعان فرهنگی حرم»، مجموعه‌ای از گفتارها و مقالات تحلیلی درباره‌ی ضرورت‌های فرهنگی، اجتماعی و فکری در دوران پساجنگ سوریه ارائه می‌دهد. نویسنده و گردآورندگان تلاش کرده‌اند با نگاهی آینده‌نگر و مسئولانه، به موضوعاتی چون بازسازی فرهنگی، مقابله با تهاجم فکری، تولید محتوا، حضور مؤثر رسانه‌ای و تقویت باورهای مردمی در فضای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بپردازند. هدف کتاب روشن‌سازی نقش فعالان فرهنگی در تداوم جبهه مقاومت در عرصه‌ی اندیشه و روایت‌سازی پس از نبردهای نظامی است. نثر کتاب تحلیلی و توصیه‌محور است و مخاطب را به مشارکت در صحنه‌ی فرهنگیِ پساجنگ دعوت می‌کند.

کتاب روایت زندگی و خاطرات شهیدحاج‌اکبر شیرازی فرمانده یگان دریایی لشگر 17 علی بن ابی‌طالب (ع) می‌باشد. طلبه‌ای که در دوجین مسئولیت‌های نظامی‌اش خوش درخشید. کمیته انقلاب‌اسلامی دهبید استان فارس را پایه گذاشت. فرماندهی گردان تبوک در عملیات بیت‌‏المقدس را بر عهده داشت؛ مسئول آموزش پادگان 21 حمزه تهران و پادگان شهدای خیبر قم بود و اوج درخشش این طلبه در عملیات کربلای 4 با شهادتش رقم خورد. این روایات ناب، بخشی از زندگی جهادی حاج‌اکبر شیرازی می‌باشد.

کتاب «مصاف با شیطان» روایتی مستند و تحلیلی از جنایات و سیاست‌های خشونت‌بار یکی از دیکتاتورهای بی‌رحم معاصر است. نویسنده با تکیه بر اسناد، گزارش‌ها و روایت‌های شاهدان عینی، به بررسی ساختار قدرت، شیوه‌های سرکوب، و تأثیرات عمیق این حکومت بر مردم و جامعه می‌پردازد. این اثر تصویری روشن و تکان‌دهنده از زندگی تحت سلطه استبداد ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد چگونه ترس، خیانت و بی‌اعتمادی، زندگی روزمره مردم را شکل می‌دهد. کتاب، همزمان با شرح زندگی و شخصیت این حاکم مستبد، به نقد و تحلیل فضای سیاسی و اجتماعی دوران او نیز می‌پردازد و خواننده را با حقایقی روبه‌رو می‌سازد که گاه فراتر از تصور است.