آموزش و پرورش

امروزه، برخورداری از آموزش و پرورش توانمند و همگانی یکی از شاخص‌های پیشرفت اجتماعی محسوب می‌شود. مفهوم توسعه، علاوه برررشد در همۀ جهات، توزیع متعادل را نیز دربر دارد. آموزش از پایه‌های اصلی توسعۀ جوامع به شمار می‌رود که به برنامه‌ریزی نیاز دارد. در کتاب حاضر، این موضوع در استان فارس بررسی شده‌است. شاخص‌های توسعۀ آموزشی، عدالت آموزشی، نتایج یک مطالعۀ بومی در زمینۀ عدالت آموزشی، وضعیت مناطق آموزشی استان فارس از نظر شاخص‌های بخش دانش آموزی و نیز بخش نیروی انسانی، و از نظر ترکیب کل شاخص‌ها، و پیشنهادهایی کاربردی برای بهبود موضوع، از مطالب این کتاب هستند.

تاریخچه و پیشینۀ آموزش و پرورش در ارومیه، تاریخ آموزش و پرورش به سبک جدید را نیز تا حدودی می‌نمایاند. این کتاب، به قصد بیان تاریخ آموزش و پرورش ارومیه، ابتدا مختصری از آموزش و پرورش دوران باستان سخن می‌گوید. تاریخ آموزش و پرورش ایران بعد از اسلام، و نقش مکتب‌هاو مسجدها و حوزه‌های علمیه در آن زمینه، تا شکل‌گیری دارالفنون‌ و تغییرات نظام‌های آموزشی، از دیگر مباحث این کتاب هستند. فعالیت مدرسه‌های خارجی و تغییر و تحولات آن‌ها با توجه به انقلاب‌های ارومیه، و اقدامات مدیران کل در آموزش و پرورش ارومیه، و همچنین تأثیر وزیران آموزش و پرورش، از ابتدا تاکنون، بحث‌های اختصاصی کتاب را شکل می‌دهند.

محور اصلی این کتاب آموزش روش تدریس بر مبنای رویکرد ساختار گرایی یا مفهوم‌سازی از طریق درگیری ذهنی و شیوه‌های آن به معلمان است. کتاب در هفت فصل انواع روش‌های تدریس، تدریس تأثیرگذار ، ارزیابی یادگیری و شکاف تحقیق و عمل را مطرح می‌کند. مؤلفان ضمن تشریح انواع روش‌های یادگیری دانش آموز محور به مقایسۀ انواع روش‌ها، مزایای هریک و دلایل مقاومت معلمان در بهره‌گیری از روش‌های جدید می‌پردازند و همچنین راهکارهایی را ارائه می‌کنند.

بی‌تفاوتی در سازمان‌های آموزشی می‌تواند در آینده خسارات بزرگی برای جامعه به بار آورد. نویسنده در این کتاب پیرامون بی‌تفاوتی در این سازمان‌ها مطالبی را بیان می‌کند. نظریه‌پردازان حیطه بی‌تفاوتی، مدیریت بی‌تفاوتی و نظریه‌های مرتبط با آن از جمله مباحث کتاب است. عوامل موثّر بر مدیریت بی‌تفاوتی مانند توانمند سازی، فرهنگ سازمانی، وفاداری سازمانی، عدالت سازمانی، دلبستگی سازمانی و رضایت شغلی بخش‌های دیگر کتاب پیش رو است. در انتهای کتاب نیز پرسشنامه سنجش بی‌تفاوتی قرار داده شده است.

این کتاب در بارۀ یکی از معلمان و شخصیت‌های علمی و تربیتی آموزش و پرورش به نام آقای عبدالمجید رشید پور است. در ابتدا مصاحبه‌هایی با چند نفر از مربیان آموزش و پرورش، کارشناسان، اساتید و معلمانی که از نزدیک با ایشان همکار بوده‌اند آورده شده است. بخش دیگر به معرفی آثار و بخش‌هایی از کتاب‌ها و مقاله‌های این معلم اختصاص دارد. در پایان کتاب داستان‌های تربیتی و یا خاطراتی از این معلم نقل قول شده است.

موضوع اصلی کتاب حاضر نقش و جایگاه آموزش و پرورش و دانشگاه در تربیت دینی، سیاسی و اجتماعی، و نیز تربیت علمی است. موضوعات دیگری مثل آشنایی با چگونگی به قدرت رسیدن استعمار، به خصوص انگلیس، سیر تاریخی علم در غرب، چگونگی تشکیل کشور آمریکا، سیر تحول علمی در جهان، اصول، آرمان‌هاو ریشه‌های انقلاب اسلامی، انتخابات، جنگ لبنان، حملۀ عربستان به یمن، انرژی هسته‌ای و تحریم‌های ایران، همه از بیانات رهبر انقلاب استخراج و در این کتاب عرضه شده‌اند.

نویسنده در این کتاب علاوه بر ارائۀ مفاهیمی ازجمله روایت،‌ روایت‌نگاری و روایت‌پژوهی به آموزش پژوهش‌روایی نیز اشاره کرده است. "روایت‌پژوهی" آموختن از تجربیات ثبت شدۀ دانشجو - معلم در دورۀ کار ورزی - معلم و یا معلمان در کلاس درس است. این کتاب در پنج فصل تألیف شده است. در فصل اول مباحثی ازجمله روایت‌نویسی و اهداف آن و پیشینۀ کارورزی بررسی می‌گردد. در فصل دوم ابزارهای گردآوری اطلاعات و فرایند تحلیل داده‌ها بررسی شده است. فصل سوم انواع کدگذاری، مراحل کدگذاری، ویژگی‌های مفاهیم و مضامین و یک الگوی کدگذاری آمده است. در فصل چهارم فرایند تحلیل ساختاری و تحلیل سه‌بُعدی ارائه شده است و در فصل پنجم همکاری با مشارکت‌کنندگان، استفاده از نقل قول‌ها، محدودیت‌ها و مخاطرات پژوهش‌روایی مطرح شده و راهبردهای ارزشیابی یادگیری درس روایت‌پژوهی پیشنهاد شده است.

تعلیم و تربیت مقوله‌ای است که برای رسیدن انسان به سعادت مورد توجه قراردارد. کتاب حاضر ابتدا مبانی تعلیم و تربیت اسلامی را برای خواننده بازگو می‌کند. سپس ماهیت و نیاز انسان به تعلیم و تربیت را بررسی می‌کند و پس از آن به تعریف تعلیم و تربیت می‌پردازد. در ادامه، از تطهیر و تزکیه می‌گوید. تعلیم تربیت اسلامی کودکان از راه تشویق، و سپس از راه رغبت، و ارکان اخلاقی جهت‌ساز در جامعه، فصل های بعدی کتاب هستند.

نویسندۀ این کتاب رویکرد نوینی را بر مبنای نظرات پیشوایان دینی و دیدگاه عارفان مسلمان به تعلیم و تربیت بررسی می‌کند. حرف اصلی در این کتاب خالی کردن ذهن از آموخته‌هایی است که موجب قفل ذهنی می‌شود و شناخت دوباره‌ای را بر شناخت‌های قبلی با هدف گشودگی روح و پیوند با عالم روحانی و فرامادی مطرح می‌کند. کتاب حاضر شامل شش بخش با عناوینی چون فرایند سخن، فراتر از هیچ‌انگاری، دانش سلبی، فراتر از هیچ‌آموزی، تربیت سلبی، فراتر از هیچ‌کاری، ارتباط سلبی، در ستایش هیچ‌گویی و معنادرمانی سلبی، فراتر از بی‌معنایی تدوین شده است. خواننده دراین کتاب می‌خواند "برای خودیابی هم باید از خود مُرد تا به خود زنده شد. باید از آنچه شده‌ایم تهی شد تا به آنچه بوده‌ایم بازگردیم؛ زیرا ماهیت حقیقی ما در هویت کاذبی ما گم شده است. پرسش حقیقی این است که چرا هیچ‌کس شبیه به آن چیزی نیست که هست و چرا هیچ‌کس همانی نیست که هست". نویسندۀ کتاب معتقد است که "انسان باید در یک مسیر تنزیهی امور مثبت را کشف کند و در یک سلوک سلبی به ایجاب و ایجاد چیزها بیندیشد". تعلیم و تربیت تنزیهی بر مدار "هیچ‌آموزی" و "هیچ‌انگاری" درصدد تخلیۀ ذهن و دل از اوهام‌شناختی و جهت‌گیری‌های شخصی و پیش‌داوری‌های جعلی است تا به واسطۀ این تنزیه و تهذیب بتوان آنچه را که در فطرت خود دارد کشف کند نه آنکه چیزی را از بیرون کسب کند.

کتاب پیش رو تلفیقی از دیدگاه‌های بومی در برنامه‌ریزی درسی را برای تدوینگران برنامۀ درسی و معلمان و مدیران فراهم کرده است. اهداف کتاب، چشم‌انداز، تاریخچه، هندسۀ اعتقادی، فرهنگی، اخلاقی، اجتماعی، آموزشی و زیستی مردمان بومی مانتویوبای کانادا در بخش اول کتاب مطرح شده‌اند. سپس نتایج بومی سازی برنامۀ درسی در حوزه‌های تخصصی یادگیری(در طول سه مرحلۀ رشدی) تشریح شده‌اند. توصیف فهرستی از واژگان تخصصی و پروژه‌های نشان‌دهندۀ تلفیق دیدگاه‌های سنتی در برنامۀ درسی نیز در بخش‌های دیگر آمده‌است.