ادبیات فارسی

رخشنده اعتصامی (25 اسفندماه سال 1285 - 15 فروردین‌ماه سال 1320)، معروف به «پروین اعتصامی»، شاعر ایرانی است که به‌عنوان «پرآوازه‌ترین شاعر زن ایران» از او یاد شده ‌است. سبک شعری پروین تحت‌تأثیر تفکر «جریان تلفیقی» قرار داشت. جریان تلفیقی، ترکیب سبک سنتی و اندیشه‌های تازه است. پروین پیش از چاپ دومین نوبت دیوان اشعارش بر اثر بیماری حصبه در 35سالگی در تهران درگذشت. در جلد هفدهم ‌از مجموعه «قرار با ستاره»، زندگی و آثار پروین اعتصامی، بررسی شده است.

نویسنده این کتاب را با هدف بازخوانی فرازهایی از تاریخ صدر اسلام و زندگی «شریک ابن عبدالله نخعی»، تألیف کرده است. سرنوشت عبرت‌آموز شریک، داستانی است که در زمان خلافت «مهدی» از خلفای عباسی شکل می‌گیرد. شریک، زاهدی است گوشه‌نشین و مورد اعتنا و اقبال مردم که درنهایت با وسوسه خلیفه و دریافت مال و لقمه حرام از سوی خلیفه، مبدل به یکی از عُمّال او شده و دینش را به دنیا می‌فروشد. لازم به یادآوری است، نویسنده، این داستان را در قالب روایتی ساده و با تصویرسازی‌های متنی قابل فهم و آشکار برای مخاطب خود بازگو کرده است.

این کتاب درباره موضوع «سکوت و خاموشی در ادبیات و عرفان ایرانی اسلامی» و با نگاهی به برخی از مهم‌ترین آثار ادبی عرفانی ایران نظیر «کشف‌المحجوب»، «رساله قشیریه»، «مرصاد‌العباد»، «مصباح‌الهدایه»، «مقالات شمس»، «فیه‌مافیه» و برخی دیگر از متونی از این دست، نگارش یافته است. نویسنده در این کتاب، انواع خاموشی در عرفان اسلامی، تحلیل محتوای چرایی خاموشی عرفانی، خاموشی در منازل سلوک عرفانی و فلسفه سکوت و خاموشی و سخن گفتن در فلسفه و عرفان ایرانی اسلامی را مورد توجه قرار داده است.

این داستان کوتاه که برای نوجوانان نوشته شده است، زندگی ساده و روزمره نوجوانی را به تصویر می‌کشد که در یک خانواده معمولی زندگی می‌کند و کشف مهمی کرده است. کشفی که می‌تواند دنیا را تغییر دهد. کشفی که به اندازه کشف ارشمیدس و نیوتون، مهم و تأثیرگذار است؛ آن‌قدر که حتی ممکن است او را از شش سال دیگر، مدرسه رفتن، نجات دهد! در این داستان، نویسنده، مخاطبانش را با هشت نظریه متفاوت درباره مرگ و دنیای شگفت‌انگیز پس از مرگ، آشنا می‌کند و این کار را به کمک سابقه چهارده قرنی فلسفه اسلامی، انجام می‌دهد. او تلاش کرده است برای نوشتن این کتاب از یادداشت‌ها و سؤالاتی استفاده کند که دغدغه‌های کودکان و نوجوانان 5 تا 15ساله است.

یکی از ویژگی‌های ادبیات عرفانی، دعوت به نیکی با الهام از آفریده‌های خداست. کتاب «من بلبلم»، تجربه‌ای در انتقال سخنان عارفانه به کودکان است. نویسنده با بهره‌مندی از پدیده‌های طبیعی به کودکان می‌آموزد که هر کدام از آن پدیده‌ها چه فایده‌ای برای بشر دارد. لازم به یادآوری است این کتاب به دو زبان فارسی و آذری منتشرشده تا بیش از پیش همبستگی اقوام ایرانی را به نمایش بگذارد.

این کتاب که از کتاب‌های «کلاس اولی، کتاب اولی» است، براساس حروفی نوشته شده است که کلاس اولی‌ها درس‌به‌درس با آن‌ها پیش می‌روند. با این شیوه کودک می‌تواند هر زمان با آموزش حروف در مدرسه، کتاب داستان مربوط به همان حروف را به تنهایی بخواند و از همان ماه‌های اول، لذت باسوادشدن را بچشد. سپس با انجام فعالیت‌های پایانی هر کتاب و خواندن جمله‌هایی طولانی‌تر، دایره واژگان را گسترش دهد. این کتاب براساس درس‌های 19 تا 22 کتاب فارسی اول دبستان، تنظیم شده است.

این کتاب دیوان کامل بانوی ادب پارسی «پروین اعتصامی» است که با مقدمه‌ای از «ملک‌الشعرای بهار» شاعر، ادیب و نویسنده معاصر ایرانی، مزین شده است. پروین اعتصامی از نامدارترین زنان شاعر پارسی است. اشعار اجتماعی و تمثیلی او پر از حکمت، اخلاق و خیرخواهی است. او بارها و بارها از فقر، رنج و درد محرومان یاد و مرفهان بی‌درد را نکوهش می‌کند. وی با نقل مناظره‌های اشیای گوناگون می‌خواهد اهمیت کسانی را نشان دهد که در جامعه به چشم نمی‌آیند و حقوق آنان نادیده گرفته می‌شود. اشعار پروین در قالب قصیده، مثنوی، مقطعات و تمثیلات سروده شده است

مجموعه «یادداشت‌های یک نویسنده»، گزیده‌ای از سرمقاله‌های اوست و مطالعه آن‌ها، نوجوانان را با راز و رمزهای نوشتن (مهارت نوشتن) آشنا می‌کند. در یکی از این یادداشت‌ها از زبان فارسی می‌گوید که تمام مردم ایران را به هم پیوند می‌دهد، با وجود اینکه هر منطقه زبان مخصوص به خود را دارد. نویسنده آمدنِ بهار را با تشریفات کاملش توضیح می‌دهد و در جای دیگری از ارزش درخت‌ها می‌گوید. او احترام گذاشتن به قانون را توصیه کرده و اهمیت دوستی را یادآوری می‌کند و... .

کتاب حاضر از مجموعه «یادداشت‌های یک نویسنده» گزیده‌ای از سرمقاله‌های نویسنده است. مطالعه این مجموعه، نوجوانان را با راز و رمز‌های نوشتن بیشتر آشنا می‎کند. «آمدن بهار»، «افسانه مهر»، «فاخته تنها» و «من و آن ستاره سحری» نام برخی از این یادداشت‌هاست. در یادداشت آخر، نویسنده از دلگیری غروب‌ها می‏‌گوید و از حال و هوای صبح‎های زود که خوش‌حال است و دلش روشن و از دیدارش با ستاره سحری که در گرگ ومیش صبحگاهی آن را می‌بیند و سلامش می‌کند.

درس ادبیات فارسی از مهم‌ترین درس‌ها محسوب می‌شود. کتاب حاضر برای تقویت دانش ادبی و دستور زبان فارسی دانش‌آموزان دورۀ اول متوسطه، با زبانی ساده و از ابتدایی‌ترین مباحث دستوری و ادبی شروع به آموزش کرده است. هر یک از مباحث آموزشی فارسی در یک فصل از کتاب گنجانده‌شده‌است که عبارت‌اند از: جمله، اسم، صفت، ضمیر، حرف، قید، فعل، نقش دستوری، آرایه‌های ادبی، روابط واژگان، اصطلاحات ادبی، قالب‌های شعری، نکات املایی، نکات نگارشی، علائم نگارشی و گروه اسمی.