استثنایی

درمان کودکان طیف اتیسم و توان‌بخشی به ‌آنان اهمیت بسیاری دارد و همواره روش‌های جدیدی برای آن پیشنهاد می‌شوند. در این کتاب، برنامه‌هایی برای آشنایی با نحوۀ آموزش کودکان مبتلا عرضه‌شده‌اند. مبانی برنامه‌‌ریزی آموزشی کودکان دچار اتیسم در شش فصل عبارت‌اند از: «اطلاعات کلی در زمینۀ شرطی‌سازی و پاداش‌دهی و سرنخ‌ها، برنامه‌های مربوط به توجه و تمرکز و تقلید و تطابق، آموزش مهارت‌های خودیاری، مهارت‌های گفتاری وروش‌های ایجاد صوت در کودکان مبتلا، مهارت‌های شناختی، و برنامه‌های مرتبط با مهارت‌های حرکتی درشت و ظریف.

هوش هیجانی یعنی داشتن ظرفیت شناخت احساسات، هیجانات، نیروها و توانمندی‌های بالقوۀ خود و دیگران و استفاده‌ از آن‌ها. این کتاب با تمرین‌های متنوع و کارامد می‌کوشد این هوش را تقویت کند. موضوع‌های آن عبارت‌اند از: مؤلفه‌های درون فردی (خودآگاهی هیجانی، ابراز وجود، عزت نفس، خود‌شکوفایی و استقلال)؛ مؤلفه‌های بین فردی (همدلی، مسئولیت ‌پذیری اجتماعی و روابط بین‌فردی)؛ سازگاری (حل مسئله، واقع‌گرایی و انعطاف‌پذیری)؛ مدیریت استرس (تحمل فشار روانی و کنترل تکانه)؛ خلق عمومی (خوش‌بینی و شادمانی). برای تقویت هر موضوع چندین فعالیت طراحی شده است.

حواس پنجگانه اولین ابزار ارتباطی کودکان با محیط است و کودکان به واسطۀ آ ن‌ها به یادگیری می پردازند. کتاب حاضر اولین جلد از مجموعۀ چندجلدی «بازی‌های آموزشی»، شامل بازی‌های پرورندۀ حواس پنجگانه و مخصوص کلاس درس می‌شود که افزایش توانمندی کودکان 8 تا 12 ساله را در کسب اطلاعات از مجرای حواس درپی دارند و در نتیجه آن‌ها را در یادگیری و کسب اطلاعات کمک می‌کنند. در ابتدای هر بازی توضیحی کلی آمده و سپس هدف بیان شده است. گروه سنی بازی مشخص و گروهی یا انفرادی بودن آن و تعداد بازیکنان نیز گفته شده است. وسایل مورد نیاز و روش بازی نیز ذکر شده‌اند.

تشخیص، آموزش و توان‌بخشی افراد استثنایی به آموزش‌ها و مهارت‌هایی نیاز دارد. نویسندۀ کتاب حاضر کوشیده است اطلاعات اساسی مورد نیاز را برای کمک به اهل فن در مسائل توانبخشی استثنایی در این کتاب گردآورد. رویکرد این کتاب درمان به شیوۀ شخص محور است که مهم‌ترین حیطة‌های مورد توجه آن عبارت‌اند از: مدیریت خود، مهارت‌های اجتماعی، شرکت در جامعه و امنیت. نویسنده دیدگاه‌ها و روش‌های مختلف را در هم آمیخته و در 14 فصل به موضوع پرداخته است. «انواع اختلال‌های ارتباطی، ناتوانی یادگیری، عقب ماندگی ذهنی، اختلال‌های رفتاری هیجانی، آسیب‌های شنوایی، بینایی و جسمی، اختلال‌های طیف اتیسم و ناتوانی‌های شدید چندگانه» از دیگر موضوعات این کتاب هستند.

دانش و آگاهی انسان دربارۀ دنیای اجتماعی و شناخت احساسات و اعمال دیگران و ایجاد روابط سازگارانه با آن‌ها شناخت اجتماعی نامیده می‌شود. کودکان دارای رشد عادی توانایی برقراری مهارت‌های شناختی اجتماعی را کسب می‌کنند، اما کودکان دچار اتیسم قادر به این مهم نیستند. کتاب حاضر می‌کوشد در 17 فصل اطلاعاتی دراین باره به مخاطبان بدهد. یادگیری اجتماعی، شناخت اجتماعی و رشد این شناخت اولین فصل‌های کتاب هستند. در فصل‌های بعد موضوع «کفایت اجتماعی و کوری ذهن» مطرح می‌شود. چندین فصل از کتاب اختصاص دارد به بیان و توضیح نظریه‌هایی مثل «وانمودسازی، تقلید و هم‌نوایی، توجه مشترک، انسجام مرکزی، نرون‌های آینه‌ای، کارکردهای اجرایی، یکپارچه‌سازی حسی». در فصل هفدهم کتاب انواع هیجان ها برشمرده‌شده‌اند.

اختلال ‌های طیف اتیسم نقص عصب تحولی هستند و موجب محدودیت شناختی و رفتاری می‌شوند و افراد مبتلا درک درستی از واقعیت‌های جاری ندارند. مولف در کتاب حاضر کوشیده است اختلال اتیسم را به طور کامل و با تمام جزئیات آن به مخاطب بشناساند. کتاب در نه فصل تدوین شده و در ابتدا «تاریخچه و سیر تحول، انواع اختلال‌های طیف اتیسم، ارزیابی و تشخیص اختلال‌های اتیسم، اختلال اتیسم و ویژگی‌های افراد مبتلا به اتیسم» مطرح شده‌اند. در ادامه، نویسنده دربارۀ علت شناسی اتیسم و نیز مداخله و راه‌های درمان بحث کرده است. در فصل آخر نیز رفتار کودک اتیستی به طور کارکردی ارزیابی شده است.

توانایی کودک در احساس، درک و سازمان‌دهی اطلاعات حسی از محیط و بدن را یکپارچگی حسی گویند. این کتاب می‌کوشد در زمینۀ رفتار‌ها و علائم مرتبط با اختلال عملکرد یکپارچگی حسی و مسائل حسی اطلاعاتی به مخاطب بدهد و به طور خاص بر اختلال اتیسم، بیش فعالی ونقص توجه، ناتوانی‌های یادگیری و اختلال دوقطبی متمرکز است. در واقع قصد دارد به مخاطب کمک کند کودکان مبتلا به درجات شدید اختلال عملکرد حسی را تشخیص دهد تا با روش‌ها و مداخلات درمانی به بهبود آن‌ها کمک کند. نویسنده به والدین کمک می‌کند در تصمیم‌گیری ها، اهداف و راهنمایی‌های لازم در زندگی چنین کودکی، از هفت ماهگی تا بزرگ‌سالی، سهیم باشند. در این کتاب، برخی روش‌های مدیریت اختلال عملکرد حسی، اهمیت شناسایی زود‌هنگام، و روش‌ها و مداخلات درمانی قابل اجرا در خانه و مدرسه به بحث گذاشته شده‌اند.

تغییرات منظمی که در طول زمان در فرایند دانستن، فهمیدن، یادآوری و اندیشیدن رخ می دهند، رشد شناختی نامیده می‌شوند. در کتاب حاضر، مخاطب با مفاهیم و نظریه‌های این نظریه آشنا می شود، مراحل رشد شناختی پیازه را می‌خواند، با نظریۀ ویگوتسکی در این باره و مراحل رشد زبان از نظر او آشنا می شود، کاربردهای آموزشی نظریۀ ویگوتسکی را می فهمد و سپس با نظریه‌های رشد شناختی برونر و دیدگاه‌ها و مدل‌های پردازش اطلاعات از نظر او آشنا می شود. در فصل دوم کتاب با فرایند های اساسی در رشد شناختی روبه‌رو می شود. در فصل بعد، دربارۀ فلسفه ورزی در کودکان نکاتی می‌خواند. در فصل چهارم، با عنوان «رشد شناختی کودکان دوزبانه»، از رشد فرازبانی دوزبانه‌ها و رشد مغزی، رشد حافظه و رشد تئوری ذهن آنان مطلع می‌شود. در فصل پنجم باب جدیدی گشوده می‌شود و اختلالات رشد شناختی شامل ناتوانی های یادگیری، گفتار، شنوایی و زبان عرضه می شوند. در فصل ششم رشد شناختی در دوران کودکی به عنوان یک مهارت و در فصل آخر نیز اثر حد واسط رشد شناختی در گسترش نگرانی کودکان مطرح است.

آشنایی با تمرینات مربوط به رشد و اصلاح آن‌ها به عنوان روش‌های عملی و کاربردی برای برطرف کردن ضعف‌ها و مشکلات حرکتی کودکان و نوجوانان ضروری است.کتاب حاضر شامل212 تمرین ادراکی-حرکتی متنوع با ذکر اهداف مربوطه است که به رفع بسیاری از مشکلات حرکتی و آموزشی کمک می‌کنند. بخش اول کتاب اطلاعات کاملی را برای مخاطبی در بر دارد که می‌خواهد آزمایشکاه ادراکی-حرکتی بسازد . آزمون تعیین سطح مهارت ساده‌ای نیز در این بخش گنجانده شده‌است. در کل، کتاب 200 فعالیت ایستگاهی بسیار ساده و قابل اجرا، شامل تصویرهای آن برای استفاده در آزمایشگاه یادگیری ادراکی-حرکتی می‌شود. فعالیت‌های دوطرفه در فصل دوم، فعالیت‌های یک‌طرفه در بخش سوم و فعالیت‌های جانبی ضربدری در فصل چهارم ارائه‌شده‌اند. بخش آخر نیز شامل فعالیت‌های نهایی و نتیجه‌گیری از برنامه‌ای 32 هفته‌ای است.

دانش آموزان دارای نیازهای ویژه نیز باید در میدان‌های ورزشی حضور یابند. کتاب حاضر در زمینۀ ورزش دانش‌آموزان با نیازهای خاص نگاشته شده است. در ابتدای کتاب مفاهیم مربوط تعریف شده‌اند. سپس موضوع تربیت بدنی این دانش‌آموزان شامل طبقه‌بندی و معرفی، صفات و وظایف معلمان آنان، نقش بازی‌های بومی و محلی بر مهارت‌بخشی به آنان، و فعالیت‌های قابل اجرا در ساعت ورزش برای تقویت مهارت‌های حسی حرکتی و دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی و نیز اوتیسم، آسیب‌دیدۀ بینایی، شنوایی و جسمی- حرکتی شرح داده شده‌اند. در بخش سوم کتاب نیز موضوع تربیت بدنی و ورزش دانش‌آموزان بیمار، از جمله مبتلایان به صرع، آسم، انواع دیابت و چاقی مفرط مورد بحث است. در بخش آخر حقوق ورزشی، از جمله حقوق دانش‌آموزان و اصول بیمۀ ورزشی مورد توجه‌اند.