ادبیات نوجوانان

کتاب حاضر شامل ۲۷ داستان کوتاه است که موضوع‌های مختلفی را دربر می‎گیرد. از انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی گرفته تا نقد و بررسی کتاب. داستان «ریش‌دراز و گیس‌دراز»، درباره دو کارتن‌خواب است که در گوشه‎‌ای از پارک، زیر نیمکتی زندگی می‎کنند. آن‌ها گرسنه و تشنه هستند. یکی سردش است و دیگری کلافه از گرما! در بعدازظهری گرم، دو مرد روی نیمکت آن‌ها می‏‌نشینند و با گفت‌وگوی آن دو، گیس‌دراز و ریش‌دراز، رازی را کشف می‏‌کنند! دو مرد دو کتاب را روی نیمکت می‌‏گذارند تا رهگذران از آن‌ها استفاده کنند. کارتن‌خواب‌ها کتاب‎ها را به روشی که از دو مرد یاد گرفته‌اند، می‎خوانند و در جلسه نقد و بررسی کتاب که در کافه‌نت برگزار می‎شود، شرکت می‏‌کنند و... .

این کتاب شامل چند متن است که در کنار هم چیده شده‎اند و اصلی‎ترین‌‌شان، کتاب «احمد» است که «میرزا عبدالرحیم طالبوف تبریزی» در سال ۱۳۰۷ نگاشته است. این کتاب، درواقع یک فرهنگ‌نامه سه‌جلدی است که در قالب پرسش و پاسخ برخی از مهم‌ترین مفاهیم علمی، اجتماعی، تربیتی، تاریخی، فلسفی و مذهبی را بررسی می‎کند. او از داستان‌سرایی و خیال‌پردازی استفاده کرده است تا توجه مخاطب کودک و نوجوان را به آن جلب کند. به‌علاوه، هرجا که لازم دیده، حکایت‌های جذاب و آموزنده‌ای را چاشنی برنامه آموزشی خود کرده است. نویسنده به پرسش‌های فرزند خیالی خود، احمد، پاسخ می‌دهد. متن‎های افزوده کتاب، مقالاتی است در تشریح بیشتر اثر طالبوف، با هدف فهم بهتر آن.

کتاب حاضر شامل داستان‌هایی برگرفته از کتاب «مرزبان‎نامه» است و برای نویسنده دست‎مایه‌‏ای بوده است تا کودکان و نوجوانان را با این کتاب آشنا کند. «شغال خر سوار»، «ماهی و ماهیخوار»، «موش تخم مرغ دزد» و «راسو و زاغ» ازجمله داستان‎های این کتاب است. در داستان اول، شغال هرروز به باغ انگور می‎رود و حسابی انگور می‏‌خورد؛ اما وقتی باغبان او را کتک مفصلی می‎زند، فرار می‏‌کند و به بیشه‎ای می‌‏رود که دوست قدیمی‎اش، گرگ، در آنجا زندگی می‏‌کند. شغال تصمیم می‏‌گیرد خرِ آسیابانی را که در آن نزدیکی زندگی می‏‌کند، فریب دهد و نزد گرگ بیاورد تا هردو شکمی از عزا دربیاورند؛ اما... .

«چوبان» تنها در جنگل زندگی می‏‌کرد و خودش را مالک همه درختان می‎دانست. او بدون هیچ سرپناهی، شب‌های گرمِ تابستان و سردِ زمستان را در میان درختان جنگل به صبح می‎رساند. لباس او از برگ‌های درخت و غذایش میوه بود. او تنها انسانی بود که تا آن زمان پا به جنگل گذاشته بود. چوبان خوشحال و آرام بود تا اینکه روزی صدایی شنید، صدای زنی که خودش را «چوبینه» معرفی کرد. آن‌دو خانه‌ای می‌خواستند.چوبان خانه‌ای چوبی ساخت؛ بعد تختی، بعد میزی با دو صندلی؛ اما آن‌ها چیزهای دیگری هم لازم داشتند....

این داستان درباره جوانی به نام «سینا» است که پدرش، او و مادرش را رها کرده و رفته است؛ البته این اتفاق به دوران کودکی سینا برمی‏‌گردد و حالا او یک نوجوان است. رفتن پدر باعث اضطراب، ترس و شب‎ادراری در سینا شده و این مشکلات تا نوجوانی همراه او باقی مانده است. سینا برای حل مشکلاتش، دوره‎های مشاوره و روان‌درمانی را پشت سر می‎گذارد و در این مسیر با پسری افغان، به نام «نثار»، دوست می‎شود. دوستی با نثار باعث می‎شود تا سینا از رهاشدگی دوباره بترسد و... .

داستان دوستیِ یک پسربچه و دریاچه موضوع محوری این کتاب است. دریاچه با پسرک بازی می‌کند، با او حرف می‌زند و ماجراهایش را تعریف می‌کند و از راز گنج هایی می‌گوید که در دل دارد.اما پسرک گنجی ندارد که از آن بگوید. یک روز دریا ماجرایی را نقل می کند که اندوهگینش کرده است و پسرک فکری می‌کند...

«خسرو» برادرزاده «خاتون» است و خواستگار دخترش «خورشید». خاتون به این وصلت راضی نیست؛ چراکه باید دخترش را به غربت بفرستد و با این کار خودش و پسر کوچکش، «حیدر» تنها می‎مانند. خسرو مرتب برای عمه‎اش نامه می‏‌فرستد و هربار خورشید را خواستگاری می‏‌کند. ‌ خاتون می‏‌داند که خورشید هم خسرو را می‏‌خواهد؛ ولی شرم و حیای دخترانه‎اش مانع می‏‌شود که حتی کلمه‌ای بر زبان بیاورد. تمام زن‌های روستا در آرزوی دامادی مثل خسرو هستند؛ اما خاتون همچنان خسرو را بی‌جواب می‌گذارد تا اینکه... .

دایی «سامان» از سفر اسپانیا برگشته و برای بچه‎ها تیشرت‌هایی سوغات آورده با نقش‌هایی عجیب و غریب از چهره یک مرد و یک زن. نقاش این چهره‌ها سالوادور دالی مشهور است و این نقش‌ها، نقش صورت خودش و زنش گالا. دایی می‌گوید زمانی با دالی و همسرش دوست بوده است. هنگام تماشای بازی دو تیم مشهور فوتبال اسپانیا، یعنی رئال مادرید و بارسلونا، دایی سامان پرده از راز دیگری برمی‎دارد! او زمانی به همراه دالی و شاعر معروف اسپانیایی «فدریکو گارسیا لورکا در تیم بارسلونا بازی می‌کرده است!

این کتاب مجموعه‌ای از صدها ضرب‎المثل فارسی است که نویسنده کوشیده است با آوردن مثالی از زندگی، مفهوم آن را برای خواننده کودک و نوجوان توضیح دهد. در کنار برخی از ضرب‌المثل‌ها، ضرب‌المثل‌های مشابه نیز ذکر شده است تا خوانندگان با مفهوم آن‌ها نیز آشنا شوند. در بخش اول کتاب 445 ضرب‌المثل آورده شده است. در بخش دوم نیز با نام هدیه پایانی، بیش از دویست ضرب‎المثل به شکل کوتاه و در حد یک جمله‌ توضیح داده شده است.

پشتِ سرِ «جلال» و دایی‌اش خیلی حرف و حدیث است. همه می‎گویند دایی جلال معتاد است و در خانه‌شان جنّ دارند! کسی‌که در محله جنّ‌آباد و پشت غسالخانه زندگی کند، حتماً یک جای کارش می‎لنگد! «افشین»، هم‌کلاسیِ جلال تصمیم می‎گیرد از موضوع سردربیاورد. او می‎خواهد بداند چه موجودی در خانه آن‌هاست که فریاد می‎زند: «اِن نوگی!». این صدای ترسناک را همه شنیده بودند. روزی به بهانه پرسیدن سوال ریاضی به درِ خانه جلال می‎رود که ناگهان صدای وحشتناک بلند می‎شود: «اِن نوگی... اِن نوگی». افشین به هر ترتیبی شده، وارد خانه می‎شود و... .